Nowelizacją ustawy o VAT z 29 października 2010 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1476) począwszy od 1 stycznia 2011 r. załącznik nr 4 do ustawy o VAT został uchylony, a katalog zwolnień został przeniesiony bezpośrednio do ustawy. Zakres zwolnień uległ przy tym częściowym zmianom. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT zwolnione z opodatkowania są usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane przez zakłady opieki zdrowotnej. Z kolei zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 19 ustawy o VAT ustawodawca zwolnił od podatku usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, świadczone przez (a) lekarzy i lekarzy dentystów, (b) pielęgniarki i położne, c) osoby wykonujące inne zawody medyczne, o których mowa w art. 18d ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89) i d) psychologów.
Takie sformułowanie przez ustawodawcę zakresu zwolnienia usług medycznych spowodowało, że ma ono obecnie charakter przedmiotowo-podmiotowy. Z jednej strony usługi muszą bowiem być świadczone w zakresie opieki medycznej i jednocześnie służyć profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. Z drugiej strony z kolei usługi te, aby korzystać ze zwolnienia z VAT, muszą być wykonywane przez zakłady opieki zdrowotnej lub świadczone przez osoby wykonujące określone w ustawie zawody medyczne.
Powyższa zmiana miała na celu dostosowania polskiej ustawy o VAT do regulacji przewidzianych w Dyrektywie 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE L 347) [Dyrektywa 2006/112].Zgodnie z art. 132 ust. 1 lit. b i c) Dyrektywy 2006/112 państwa członkowskie zwalniają z opodatkowania m.in.: (i) opiekę szpitalną i medyczną oraz ściśle z nimi związane czynności podejmowane przez podmioty prawa publicznego lub, na warunkach socjalnych porównywalnych do stosowanych w odniesieniu do instytucji prawa publicznego, przez szpitale, ośrodki medyczne i diagnostyczne oraz inne odpowiednio uznane placówki o podobnym charakterze oraz (ii) świadczenie opieki medycznej w ramach zawodów medycznych i paramedycznych, określonych przez zainteresowane państwo członkowskie.
Zwolnienia przewidziane w przytoczonej regulacji mają zagwarantować określony poziom świadczeń medycznych, stąd też odwołują się do uprawnień i kompetencji osób, które mogą je wykonywać.
W kontekście zmiany charakteru zwolnień usług opieki medycznej na podmiotowo-przedmiotowy pojawiły się wątpliwości, czy pracodawcy w dalszym ciągu będą mogli stosować zwolnienie z VAT w zakresie pakietów medycznych nabywanych w imieniu swoich pracowników.
Z jednej strony zauważa się bowiem, iż zwolnienie usług opieki medycznej ma obecnie charakter także podmiotowy, czyli musi być wykonywane przez wskazane w ustawie podmioty. Mogłyby się pojawić zatem opinie, iż przedsiębiorca opłacający pakiety medyczne swoim pracownikom nie jest podmiotem uprawnionym do świadczenia usług opieki medycznej, a zatem jego „świadczenie” na rzecz pracownika nie może korzystać ze zwolnienia z VAT. Przy takiej interpretacji pakiet medyczny opłacany przez pracodawcę na rzecz swoich pracowników musiałby zostać opodatkowany podatkiem VAT, co znacznie zwiększyłoby koszt pakietu.
Z drugiej jednak strony przepisy w obecnym brzmieniu zwalniają z VAT usługi „wykonywane” przez kwalifikowane podmioty (ustawodawca nie mówi w tym przepisie o „świadczeniu” usług medycznych). Można zatem również argumentować, że pomimo że pracodawca opłacający koszt pakietu medycznego nie jest podmiotem kwalifikowanym, o którym mowa w przepisie, to sam charakter usługi ani fakt jej „wykonania” przez taki właśnie podmiot nie ulega zmianie, a zatem może ona nadal korzystać ze zwolnienia z VAT.
Dodatkowe obawy związane z możliwością opodatkowania podatkiem VAT pakietów medycznych pojawiły się wraz z projektem nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo o miarach (druk sejmowy nr 3738), który wpłynął do Sejmu 22 grudnia 2010 r.
Zgodnie bowiem z proponowaną zmianą w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika uznaje się za odpłatne świadczenie usług. W obecnie obowiązującym brzmieniu przepis ten uznaje za odpłatne świadczenie usług tylko te nieodpłatne świadczenia, gdy podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów lub usług związanych z tymi usługami.
Wejście w życie proponowanej zmiany będzie prowadzić do sytuacji, iż bez względu na to czy podatnik miał prawo odliczyć podatek naliczony przy nabyciu towarów lub usług związanych z nieodpłatnym świadczeniem usług czy też takiego prawa nie miał, nieodpłatne „świadczenie” usługi na cele osobiste pracownika w postaci pakietu medycznego podlegałoby opodatkowaniu podatkiem VAT.
Ze względu na zaistniałe wątpliwości nie tylko interpretacyjne, ale również praktyczne Ministerstwo Finansów zadeklarowało jednak, iż pakiety medyczne będą w dalszym ciągu korzystały ze zwolnienia z podatku VAT, a zmiany przepisów miały na celu jedynie dostosowanie polskich regulacji do regulacji unijnych. Jednocześnie podkreślono, że Minister Finansów posiada delegację ustawową i może wydać rozporządzenie wprowadzające zwolnienie z VAT nabywanych przez podatników pakietów medycznych. Innym możliwym rozwiązaniem mogłoby być również wydanie interpretacji ogólnej przepisów prawa podatkowego.
Powyższe wątpliwości powinny jednak zostać wyjaśnione, jeśli Sejm przyjmie poprawki wprowadzone do projektu nowelizacji ustawy o VAT zaproponowane przez Komisję Finansów Publicznych (druk sejmowy 3826). Zgodnie z proponowanymi poprawkami, w art. 8 ustawy o VAT traktującym o odpłatnym świadczeniu usług miałby zostać dodany ust. 2a, zgodnie z którym w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, będzie brał udział w świadczeniu usług, przyjmie się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi.
Jednocześnie, w art. 43 ustawy o VAT, w którym ustawodawca wprowadził katalog zwolnień z opodatkowania, Komisja Finansów Publicznych zaproponowała dodanie w ustępie pierwszym dodatkowego pkt 19a zgodnie, z którym zwolnione z podatku VAT będzie świadczenie usług, o których mowa w pkt 18 i 19 (tj. usług opieki medycznej świadczonych przez określone w ustawie podmioty), jeżeli usługi te zostały nabyte przez podatnika we własnym imieniu ale na rzecz osoby trzeciej od podmiotów, o których mowa w pkt 18 i 19 (tj. m.in. zakładów opieki zdrowotnej i osób wykonujących zawody medyczne).
Jeśli tylko nowelizacja ustawy wejdzie w życie w formie zaproponowanej przez Komisję Finansów Publicznych to zwolnienie pakietów medycznych opłacanych przez podatników na rzecz swoich pracowników z opodatkowania podatkiem VAT będzie jednoznacznie wynikać z przepisów ustawy.
Planowana data wejścia w życie projektu nowelizacji ustawy to 1 kwietnia 2011 r. Termin ten był już kilkakrotnie przesuwany, zatem nie można mieć pewności czy faktycznie w tym dniu proponowane zmiany zaczną obowiązywać.
Podstawa prawna: art. 8 i art. 43 ustawy o podatku od towarów i usług z 11 marca 2004 r. (Dz. U. nr 54, poz. 535), nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług z 29 października 2010 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1476, projekt nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo o miarach (druk Komisji Finansów Publicznych nr 3826)