Zgodnie z 86 ust. 1 ustawy o VAT prawo do odliczenia przysługuje podatnikowi VAT jedynie w zakresie w jakim nabywane towary i usługi służą wykonywaniu czynności opodatkowanych VAT. Szczegóły „techniczne” zasad odliczania VAT, w przypadku gdy podatnik wykonuje zarówno czynności opodatkowane jak i nie opodatkowane wynikają z treści art. 90 Ustawy o VAT. Pierwszym krokiem w takim przypadku jest tzw. alokacja bezpośrednia czyli przyporządkowanie zakupów do czynności dających i niedających prawa do odliczenia VAT (art. 90 ust. 1 Ustawy o VAT). W przypadku gdy podatnik nie jest w stanie dokonać takiej alokacji konieczne jest odliczenie VAT według tzw. „współczynnika sprzedaży opodatkowanej). Wartość współczynnika ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności opodatkowanych w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje (art. 90 ust. 3 Ustawy o VAT). Wątpliwości interpretacyjne budzi druga część tego przepisu a konkretnie czy przez czynności, w związku z którymi nie przysługuje prawo do odliczenia należy także rozumieć transakcje będące poza zakresem VAT (np. otrzymane dywidendy). Nie ulega bowiem wątpliwości, że czynności nieobjęte systemem VAT nie dają prawa do odliczenia podatku gdyż takie prawa, zgodnie z przywołanym już art. 86 ust. 1 Ustawy o VAT, dają jedynie czynności opodatkowane VAT.

Wątpliwości te rozwiewa orzecznictwo sądów administracyjnych, które stoją na stanowisku, że czynności będące poza zakresem ustawy o VAT nie mogą wpływać na zakres prawa do odliczenia wobec czego obrotu uzyskanego z tytułu tych transakcji nie uwzględnia się w mianowniku współczynnika, o którym mowa w art. 90 ust. 3 Ustawy o VAT. W uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 lutego 2009 r. (sygn. III SA/Wa 1924/07 czytamy „czynności pozostające poza zakresem ustawy o VAT (których ustawa w ogóle nie reguluje) nie mogą wpływać na rozstrzygnięcie co do prawa odliczenia podatku. Wniosek taki można wyprowadzić zarówno z podstawowej zasady wspólnotowego systemu podatku od wartości dodanej tj. zasady neutralności VAT, jak też z utrwalonej linii interpretacyjnej art. 19 VI Dyrektywy”. Podobnie argumentował Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z 30 czerwca 2009 r. (sygn. I FSK 903/08).

Argumentacja polskich sądów administracyjnych znajduje oparcie również w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Przykładowo można tu wymienić orzeczenie ETS ws. Sofitam (C-333/91) oraz wyrok ws. CIBO Participations (C-16/00).

Stanowisko sądów administracyjnych co do zakresu pojęcia „czynności niepodlegające opodatkowaniu” w rozumieniu art. 90 ust. 3 Ustawy o VAT ma również znaczenie dla interpretacji art. 90 ust. 1 Ustawy o VAT (dotyczącego tzw. alokacji bezpośredniej). Jak już wspomniałam alokacja bezpośrednia również dotyczy czynności dających i niedających prawa do odliczenia. Konsekwentnie, bazując na orzecznictwie dotyczącym art. 90 ust. 3 Ustawy o VAT należy uznać, że również w tym przypadku „czynności niedające prawa do odliczenia” to jedynie takie transakcje, do których stosuje się Ustawę o VAT. Wniosek ten potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 stycznia 2010 r. (sygn. I FSK 1605/08).

Podstawa prawna:

Art. 90 ust. 1 i 3 ustawy o podatku od towarów i usług z 11 marca 2004 r. (Dz.U. nr 54 poz. 535 ze zm.)