Zgodnie z ustawą o VAT, w brzmieniu obowiązującym od 1.12.2008 r., jej przepisów nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa [ZCP].  Natomiast na mocy art. 2 pkt 27e ustawy o VAT przez ZCP rozumie się: „(…) organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania”. Przy konstruowaniu pojęcia ZCP na gruncie ustawy o VAT posłużono się definicją przyjętą na gruncie podatków dochodowych (art. 4a pkt 4 ustawy o CIT i art. 5a pkt 4 ustawy o PIT).

Interpretacja definicji ZCP dla potrzeb podatków dochodowych wielokrotnie była przedmiotem analizy organów podatkowych i sądów administracyjnych. W tym miejscu należy zauważyć, iż NSA w wyroku z 5.7.2007 r. (II FSK 874/06) odnosząc się do konstrukcji ZCP na gruncie ustawy o CIT podkreślił, że element „zorganizowania” przedsiębiorstwa obejmuje jego wyodrębnienie organizacyjne, finansowe i funkcjonalne, możność realizacji określonych zadań gospodarczych, pozwalający przypisać prowadzonej działalności cechy samodzielności. Tak pojmowane atrybuty muszą występować łącznie.

Rozstrzygnięcia zapadłe na gruncie podatków dochodowych nie powinny być jednak wiążące dla celów VAT. Dokonując bowiem wykładni ZCP na potrzeby VAT należy przede wszystkim sięgnąć do przepisów Dyrektywy 2006/112 [Dyrektywa] i orzecznictwa ETS.

Zgodnie z art. 19 Dyrektywy w przypadku przekazania przez podatnika, odpłatnie lub nieodpłatnie lub jako aportu do spółki całości lub części majątku, państwa UE mogą uznać, że dostawa towarów nie miała miejsca i że w takim przypadku osoba, której przekazano towary, będzie traktowana jako następca prawny przekazującego. Przyjęcie takiego rozwiązania znacznie upraszcza procesy restrukturyzacyjne.

Dyrektywa nie definiuje jednak pojęcia „całości lub części majątku”. ETS podkreśla, że fakt, iż prawo wspólnotowe nie zawiera definicji pojęcia przedsiębiorstwa lub jego części, nie oznacza, że państwa UE mają swobodę jego interpretacji. Biorąc pod uwagę cel Dyrektywy, pojęcia w niej użyte powinny być interpretowane w sposób jednolity i niezależny z uwzględnieniem kontekstu i celu regulacji, z wyjątkiem sytuacji, gdy sama Dyrektywa daje państwom unijnym jasną dyspozycję do zdefiniowania pojęcia w krajowej legislacji. Zdaniem Trybunału, niezgodne z przepisami Dyrektywy jest wprowadzanie przez państwo UE jakichkolwiek ograniczeń, na przykład co do charakteru zbywanego majątku, innych niż te, o których mowa w Dyrektywie (np. środki w celu zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania).

W wyroku w sprawie Zita Modes (C-497/01) ETS uznał, iż pojęcie zbycia całości lub części majątku należy interpretować tak, że obejmuje ono zbycie przedsiębiorstwa lub niezależnej części przedsiębiorstwa, włącznie z jego rzeczowymi składnikami oraz, w zależności od konkretnego przypadku, składnikami niematerialnymi, które, łącznie, stanowią przedsiębiorstwo lub jego część zdolną do prowadzenia niezależnej działalności gospodarczej. Natomiast nie obejmuje ono zwykłego zbycia aktywów, takiego jak sprzedaż zapasów produktów. Wyłączenie nie ma zastosowania, gdy nabywca zamierza przedsiębiorstwo/jego część natychmiast zlikwidować.
Tymczasem polskie organy podatkowe na gruncie przepisów podatku VAT wyraźnie nawiązują do kryteriów wypracowanych w obszarze podatków bezpośrednich, pomijając przy tym orzecznictwo ETS (np. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 10.4.2009, ILPP2/443-67/09-4/EN). W szczególności organy nawiązują do kryteriów wskazanych w wyroku NSA z 5.7.2007 r.

Przyjęcie w ustawie o VAT definicji ZCP analogicznej jak w ustawie o CIT i PIT oraz wykładnia tej instytucji poprzez odwoływanie się do orzecznictwa/interpretacji zapadłych na gruncie podatków dochodowych może prowadzić niekiedy do nakładania zbyt rygorystycznych wymogów – zwłaszcza w aspekcie formalnym (podmiotowym) – pozwalających na uznanie danych składników firmy za ZCP dla potrzeb VAT w porównaniu z wymogami stawianymi przez ETS.

[page_break]