• od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości,
• od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego,
• kwestionowane przez dłużników
• z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna.

Większość opisanych wyżej sytuacji spełnia wymogi podatkowego uznania odpisu z kosztu uzyskania przychodu, określone w art. 16 ust. 2 i 2a ustawy CIT.
W kontekście odroczonego podatku dochodowego możemy mieć zatem następujące sytuacje:

1. Odpis jest jednocześnie uznawany na gruncie rachunkowości i podatków za koszt.
2. Odpis jest uznawany na gruncie rachunkowości za koszt natomiast podatkowo będzie mógł być uznany za koszt uzyskania przychodów gdy ziszczą się pewne warunki np. zostanie uprawomocnione postanowienie sądu.

Zdarzyć się może, iż jednostka na dzień bilansowy obejmie należność odpisem w wyniku informacji, które posiadła już po dniu bilansowym. Zgodnie przecież z art. 54 i art. 7 uor ma obowiązek każda jednostka uwzględniać fakty, które dotyczą sporządzanego sprawozdania finansowego lub obecnej sytuacji finansowej i majątkowej jednostki (w istotny sposób) nawet jeśli się wydarzyły między dniem bilansowym a nawet datą zatwierdzenia sprawozdania finansowego. Jeśli zatem na przykład jednostka w styczniu 2011 otrzyma informację, iż dłużnik kwestionuje należność na drodze sądowej, wcześnie nie potwierdził jej w ramach procedur inwentaryzacyjnych, to aby zaprezentować wiernie i rzetelnie obraz należy objąć tę należność już na dzień bilansowy odpisem. Podatkowo będzie oczywiście to koszt dopiero 2011 roku.

Rozbieżności w czasie uznania odpisu aktualizującego za koszt w rachunkowości i podatkach powodują, iż wartość księgowa należności jest mniejsza niż wartość podatkowa należności. Zatem powstaje ujemna różnica przejściowa, w związku z którą należy utworzyć aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

Podkreślić należy, iż różnica przejściowa dotyczy tylko kwoty netto należności uprzednio zaliczonej do przychodów podatkowych. Podatek VAT w tym przypadku nie może stać się kosztem.

Podstawa prawna:
ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.)
ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t. jedn. Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.)