Niewątpliwie istotą umowy zawartej przez Czytelnika jest zwolnienie z zobowiązania, które ciąży na nim w stosunku do wierzyciela przy wykorzystaniu konstrukcji cywilnoprawnej „świadczenia w miejsce wypełnienia (datio in solutum). Zgodnie z treścią art. 453 kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Świadczenie w miejsce wypełnienia zachodzi zatem wówczas, gdy dłużnik zamiast świadczenia, które powinien spełnić zgodnie z treścią zobowiązania, ofiarowuje wierzycielowi inne świadczenie, a wierzyciel je przyjmuje. Wskutek tego świadczenia zobowiązanie wygasa, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie.
Odnosząc się do sposobu opodatkowania omawianej transakcji na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych należy wskazać, iż zgodnie z art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (zwanej dalej ustawą PCC), opodatkowaniu tym podatkiem podlegają jedynie czynności wymienione w tym przepisie. Wśród tych czynności znajduje się między innymi umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.
Natomiast przedmiotowa czynność (datio in solutum) nie znajduje się w katalogu czynności opodatkowanych, tym samym pozostaje poza zakresem opodatkowania PCC. Należy zwrócić uwagę, iż przeniesienie własności nieruchomości w ramach datio in solutum nie mieści się w ani pojęciu sprzedaży, ani zamiany. Stanowi jedynie sposób wykonania zobowiązania. Podobnie stwierdził w indywidualnej interpretacji podatkowej z dnia 19 maja 2009 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu (sygn. ILPB2/436-29/09-2/MK), czy też Naczelnik Małopolskiego Urzędu Skarbowego w interpretacji z dnia 5 stycznia 2006 roku (sygn. PMO/436-16/05/UM/1388), zgodnie z którą: „podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają wyłącznie czynności cywilnoprawne enumeratywnie wymienione w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (…). Umowy nienazwane, a także czynności cywilnoprawne nie wymienione w ustawie, nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Konstrukcja prawna zwana „datio in solutum” uregulowana w art. 453 Kodeks cywilny umożliwia dłużnikowi zwolnienie się z długu przez spełnienie, za zgodą wierzyciela, innego niż pierwotne świadczenie. Okoliczność, iż spełnienie innego świadczenia (np. przeniesienie własności rzeczy) następuje w wykonaniu uprzednio istniejącego zobowiązania przesądza o tym, że czynność nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jako nie wymieniona w art. 1 ustawy o pcc“.
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż świadczenie polegające na przeniesieniu na wierzyciela nieruchomości w celu zwolnienia dłużnika ze zobowiązania, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
