• faktycznie zastosowanym, wynikającym z charakteru operacji – w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,
• średnim NBP z dnia poprzedzającego ten dzień – jeżeli charakter operacji wskazuje, iż nie jest zasadne zastosowanie innego kursu.

Przed nowelizacją ustawy o rachunkowości powyższy artykuł brzmiał następująco: „Wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia odpowiednio po kursie:

1)    kupna lub sprzedaży walut stosowanym przez bank, z którego usług korzysta jednostka – w przypadku operacji sprzedaży lub kupna walut oraz operacji zapłaty należności lub zobowiązań,

2)    średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten dzień, chyba że w zgłoszeniu celnym lub innym wiążącym jednostkę dokumencie ustalony został inny kurs – w przypadku pozostałych operacji.”

Wprowadzenie kursu faktycznie zastosowanego przez ustawodawcę miało na celu dostosowanie uregulowań ustawy o rachunkowości do przepisów podatkowych zawartych w art. 15a ustawy o CIT. Ze względu na fakt, iż w żadnej z ustaw nie zdefiniowano pojęcia kursu faktycznie zastosowanego konieczne jest odwołanie się do praktyki oraz interpretacji prawnych.
Dla celów podatkowych utrwaliło się, iż kurs faktycznie zastosowany to taki, po którym dokonuje się faktycznej wyceny waluty obcej w celu ustalania różnic kursowych. W praktyce najczęściej był to kurs bankowy, ewentualnie kantorowy lub wynikający z umowy. Nie jest to kurs faktycznie zrealizowany, o którym możemy mówić gdy kurs został przyjęty przez strony umowy do faktycznej wymiany waluty obcej na walutę polską albo odwrotnie, tj. waluty polskiej na walutę obcą. Oznaczałoby to, że taki kurs jest stosowany wtedy i tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z przewalutowaniem.

Nie dziwi fakt, iż w związku z brakiem definicji kursu faktycznie zastosowanego pojawiły się interpretacje, iż w omawianej sytuacji odwołując się do pkt 2 ww. artykułu w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, gdzie transakcja jest wyrażona w walucie obcej (np. wpływ środków pieniężnych w euro na rachunek bankowy EUR), należałoby stosować kurs średni NBP z dnia poprzedzającego, a nie tak jak dotychczas stosuje większość polskich firm kurs kupna swojego banku.

W związku z powyższym konieczne było zajęcie stanowiska przez Ministerstwo Finansów, które w piśmie z 25 maja 2009 r., nr DD6/8213/70/MDA/DR-389/09 wyjaśniło:
„Na gruncie obowiązujących od dnia 1 stycznia 2007 r. przepisów podatkowych zostało przyjęte, iż kurs faktycznie zastosowany to taki, po jakim dokonuje się faktycznej wyceny w celu ustalania różnic kursowych. W sensie technicznym faktycznie zastosowany kurs waluty oznacza miarę wartości pieniądza krajowego w stosunku do waluty obcej. Faktycznie zastosowany kurs waluty nie musi być wyłącznie kursem pieniężnej wymiany, a użycie go przy takich kategoriach podatkowych, jak: otrzymanie przychodu, uiszczenie zapłaty, wpływ i wypływ waluty, czy też wycena kredytu (pożyczki) świadczy, iż jest to kurs faktycznie zastosowany do wyceny określonych wartości kształtujących różnice kursowe. Z wykładni celowościowej wynika, iż przy podatkowej metodzie ustalania różnic kursowych w ramach faktycznie zastosowanego kursu walut uwzględniane mogą być różne kursy walutowe zastosowane przez podatnika, w tym np. bankowe, kantorowe i indywidualne wynikające z umowy. Jeżeli operacje walutowe są dokonywane przez rachunek bankowy, uzasadnione jest stosowanie kursów bankowych. Kursy bankowe są bowiem realne i mają rzeczywisty charakter; po tych kursach bank dokonałby wymiany waluty obcej, gdyby podatnik nie korzystał z własnego rachunku, spełniają zatem przesłanki faktycznie zastosowanego kursu walut”

Z powyższego wyjaśnienia wynika, że kwota otrzymana z tytułu sprzedaży lub zobowiązanie podlegające zapłacie winna być wycenione wg faktycznego kursu waluty z danego dnia, którym może być kurs banku, z którego usług korzysta podatnik.

W związku z tym kwota otrzymana z tytułu sprzedaży powinna być wyceniona wg kursu waluty – kursu kupna banku z dnia faktycznego otrzymania przychodu, z którego usług korzysta podatnik. Natomiast zobowiązanie zapłacone z posiadanych na rachunku walutowym własnych środków otrzymanych wcześniej – wg kursu sprzedaży waluty banku, z którego usług podatnik korzysta, tj. z dnia zapłaty określonego zobowiązania.

Należy mieć jednak na uwadze art. 15a ust 5 ustawy o CIT, zgodnie z którym jeśli nie jest możliwe przyjęcie kursu faktycznie zastosowanego lub jest on wyższy albo niższy o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5% wartość kursu średniego, wówczas przyjmuje się kurs średni NBP.

Podstawa prawna:
Ustawa o rachunkowości