Ustanowienie zapisu windykacyjnego, część 1

w żadnym wypadku nie może prowadzić do rozrządzenia przedmiotem zapisu windykacyjnego, nawet jeśli spadkodawca w sposób jednoznaczny i przejrzysty wyraził swoją wolę.

Decydując się na tego typu rozwiązanie, polski ustawodawca doprowadził do niewystępującej dotychczas w prawie polskim sytuacji, kiedy to rozrządzenie testamentowe wymusza określoną formę testamentu i tym samym ogranicza swobodę spadkodawcy co do wyboru owej formy. Tym samym doszło w prawie spadkowym do pewnego rodzaju wyłomu od zasady, która wszystkie rozrządzenia testamentowe traktowała na równi, bez względu na formę, którą zdecydował się posłużyć spadkodawca. Uzasadniając projekt ustawy podnoszono, że wymóg formy testamentu notarialnego pozwoli na ograniczenie wątpliwości podczas wykładni testamentu, a tym samym możliwe będzie uniknięcie kłopotów przy odróżnieniu zapisu windykacyjnego od zapisu zwykłego.

Wedle normy zawartej w art. 9811 § 1 k.c. zapis windykacyjny musi zostać ustanowiony na rzecz określonej osoby. Nie jest zatem dopuszczalne dokonanie takiego rozrządzenia na rzecz osoby, która nie została przez spadkodawcę precyzyjnie określona. Przepisy dotyczące zapisu windykacyjnego nie regulują bezpośrednio zagadnienia, kto może być zapisobiercą windykacyjnym. Jednakże w myśl artykułu 9815  k.c. do zapisów windykacyjnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące powołania spadkobiercy, przyjęcia i odwołania spadku, zdolności do dziedziczenia i niegodności. Konsekwencją tego uregulowania jest możliwość ustanowienia zapisu windykacyjnego na rzecz osoby mającej zdolność do jego nabycia, a więc osoby fizycznej żyjącej w chwili otwarcia spadku, a także osoby prawnej, w tejże chwili istniejącej. Polski ustawodawca poprzez zastosowanie normy zawartej w artykule 927 § 2 k.c., dopuścił możliwość uczynienia zapisu windykacyjnego także na rzecz nasciturusa, a więc dziecka poczętego lecz jeszcze nienarodzonego, pod warunkiem, że urodzi się ono żywe. Kolejnym następstwem odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących ustanowienia spadkobiercy, jest dopuszczalność ustanowienia zapisobiercą windykacyjnym fundacji ustanowionej w testamencie przez spadkodawcę, jeżeli zostanie spełniony wymóg jej wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu, z chwilą bowiem wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego ustanowiona fundacja zyskuje podmiotowość prawną i może być spadkobiercą oraz otrzymać zapis windykacyjny.

Warto także zwrócić uwagę na fakt, że dokładnie tak jak w przypadku powołania spadkobiercy, oznaczenia osoby zapisobiercy może dokonać jedynie spadkodawca. Konsekwencją tego musi być uznanie za bezwzględnie nieważne wszelkie rozrządzenia, w których testator upoważnia, bądź wyznacza osobę trzecią do późniejszego wskazania zapisobiercy windykacyjnego. Ponadto określenie osoby uprawnionej z zapisu windykacyjnego musi nastąpić w sposób, który pozwoli na jej późniejszą indywidualizację. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego, rezultat taki może zostać osiągnięty jedynie poprzez podanie imienia i nazwiska przyszłego zapisobiercy windykacyjnego bądź poprzez podanie stosunku prawnorodzinnego łączącego spadkodawcę z zapisobiercą. W związku z tak przyjętą zasadą, dyspozycje, w których zapisobierca nie został określony w sposób pozwalający na jego indywidualizację, muszą zostać uznane za rozrządzenia bezskuteczne.

Kolejnym następstwem odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących spadkobiercy, jest zastosowanie art. 959 k.c., pozwalającego na ustanowienie zapisu windykacyjnego na rzecz jednej bądź kilku osób. Jeżeli testator nie wskazał wyraźnie w testamencie, jakie udziały przypadają poszczególnym zapisobiercą windykacyjnym, należy zastosować regułę wynikającą z art. 960 k.c., wprowadzającą równość udziałów zapisobierców windykacyjnych, w przedmiocie wspólnie im zapisanym przez spadkodawcę.

Dodaj komentarz