Może okazać się, że przed wejściem w życie zmian podatnicy powinni przeprowadzić szczegółową analizę w oparciu o prognozy co do przyszłych źródeł i kosztów finansowania ich jednostki oraz jej spodziewanej dochodowości.

Nowe uregulowania przewidują dwie metody, w oparciu o które odsetki od pożyczek udzielonych przez podmioty powiązane będą wyłączane z kosztów podatkowych. W tym artykule omówiona zostanie metoda alternatywna, którą podatnik może wybrać zawiadamiając o tym urząd skarbowy. Zasady stosowania od 1 stycznia 2015 r. tzw. metody podstawowej, uregulowanej w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o pdop, zostały przedstawione w odrębnym artykule.

Od 1 stycznia 2015 r. ograniczeniom niedostatecznej kapitalizacji podlegać będą pożyczki udzielone nie tylko przez bezpośrednich udziałowców, ale także przez udziałowców pośrednich posiadających samodzielnie lub łącznie co najmniej 25% udziałów. Podobnie będzie z pożyczkami udzielonymi przez spółki-siostry, tj. wystarczy, że pożyczki udzieli spółka z grupy, która ma tego samego udziałowca posiadającego bezpośrednio lub pośrednio minimum 25% udziałów.

Podatnicy zaciągający pożyczki od ww. podmiotów powiązanych będą musieli wyłączać z kosztów podatkowych odsetki od takich pożyczek wyliczone w oparciu o współczynnik poziomu zadłużenia do wartości ich kapitału własnego wynoszący 1:1, chyba że zdecydują się na stosowanie zupełnie nowego rozwiązania (metoda alternatywna) uregulowanego w nowo wprowadzonym art. 15c ustawy o pdop.

Zgodnie z tym rozwiązaniem (metoda alternatywna), podatnik będzie wyliczać w oparciu o specjalny wzór maksymalną kwotę kosztów finansowania, jaką może w danym roku podatkowym zaliczyć do kosztów podatkowych. Co istotne, w tym rozwiązaniu, ograniczenie w zaliczaniu do kosztów podatkowych będzie dotyczyć wszystkich kosztów finansowania ponoszonych przez podatnika na rzecz pożyczkodawcy, czyli także finansowania od podmiotów niepowiązanych i to wszelkich rodzajów kosztów związanych z uzyskaniem i korzystaniem z pożyczki. A zatem, ograniczenie będzie obejmować nie tylko odsetki, ale także np. prowizje, premie, opłaty z tytułu opóźnionej zapłaty zobowiązań (nie będzie natomiast obejmować opłat wynikających z pochodnych instrumentów finansowych).

Limit wskazanych powyżej kosztów finansowania, które podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, będzie ustalany według następującego wzoru:
(stopa referencyjna NBP + 1,25%) x (wartość podatkowa aktywów – WNiP)

• stopa referencyjna NBP – to stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego obowiązująca w ostatnim dniu poprzedniego roku podatkowego (obecnie wynosi ona 2,5%);
• aktywa – to aktywa w rozumieniu ustawy o rachunkowości czyli kontrolowane przez podatnika zasoby majątkowe, w tym udzielone pożyczki w wartości nominalnej; w kalkulacji uwzględniać się będzie wartość podatkową aktywów według stanu na ostatni dzień danego roku podatkowego (przy czym, przepisy nie precyzują czym jest wartość podatkowa i jak ją ustalać lub dokumentować);
• WNIP – wartości niematerialne i prawne, są one wyłączane z aktywów dla wyliczenia limitu.

Limit kosztów finansowania, które można rozpoznać dla celów podatkowych, wyliczony według powyższej formuły, będzie podlegać jeszcze jednemu, dodatkowemu ograniczeniu. Otóż koszty te w roku podatkowym nie mogą być wyższe niż 50% zysku podatnika z działalności operacyjnej, ustalonego za dany rok podatkowy i zgodnie z ustawą o rachunkowości. To dodatkowe ograniczenie (50% zysku z działalności operacyjnej) nie będzie jednak dotyczyć banków, SKOK-ów, instytucji kredytowych, firm leasingowych (instytucji finansowych, których minimum 80% przychodów jest generowane z leasingu), firm faktoringowych (instytucji finansowych, których minimum 90% przychodów jest generowane z obrotu wierzytelnościami).

Jak wcześniej wskazano, wartość stopy referencyjnej NBP będzie się brać z ostatniego dnia poprzedniego roku podatkowego. Nowe przepisy wskazują, jak należy działać w razie zmiany w trakcie roku podatkowego tego wskaźnika. Wówczas limit kosztów finansowania będzie wyliczany z zastosowaniem podanej formuły odrębnie dla każdego miesiąca roku podatkowego na podstawie stopy referencyjnej NBP obowiązującej na koniec poprzedniego miesiąca oraz 1/12 podatkowej wartości aktywów. Tak ustalone limity za poszczególne miesiące po zsumowaniu dadzą limit roczny.

Podatnik będzie mógł w danym roku podatkowym zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów poniesione koszty finansowania wyłącznie do wysokości limitu ustalonego w powyższy sposób. Koszty finansowania wyłączone z kosztów podatkowych w danym roku podatkowym (ze względu na przekroczenie limitu) będzie można zaliczyć do kosztów podatkowych w 5 kolejnych latach podatkowych – ale również w ramach limitu wyznaczonego na dany rok podatkowy. W ten sposób, uwzględniono sytuację podatników ponoszących w fazie inwestycji duże koszty finansowania i generujących w tym czasie niskie zyski z działalności operacyjnej. Odliczenie kosztów finansowania w 5 kolejnych latach podatkowych będzie jednak możliwe tylko pod warunkiem kontynuowania tej metody rozliczania cienkiej kapitalizacji. Podział spółki lub przejęcie innego podmiotu stosującego tę metodę może wykluczyć możliwość odliczania kosztów finansowania w kolejnych latach podatkowych.

Przepisy będą również określać, jak wyliczać wskazane limity w trakcie roku podatkowego dla celów ustalenia zaliczek na podatek dochodowy od osób prawnych. W tym zakresie, w trakcie roku podatkowego podatnik będzie mieć wybór, tj. będzie mógł wyliczać limity:

• na podstawie sprawozdań finansowych za poprzedni rok podatkowy;
• na podstawie wiarygodnych ocen i prognoz na dany rok podatkowy dotyczących zysku z działalności operacyjnej i podatkowej wartości aktywów;
• na podstawie rzeczywistego zysku z działalności operacyjnej i wartości podatkowej aktywów w okresie rozliczeniowym.

Podatnik decydujący się na wybór tej metody, musi zawiadomić o tym na piśmie urząd skarbowy do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego. Metodę tę musi wówczas stosować przez okres co najmniej 3 lat podatkowych. O rezygnacji ze stosowania tej metody podatnik również musi zawiadomić pisemnie urząd skarbowy – do końca roku podatkowego poprzedzającego rok, od którego podatnik zamierza zrezygnować z tej metody. Niezłożenie zawiadomienia o rezygnacji będzie oznaczać kontynuowanie stosowania tej metody. Po rezygnacji, ponownie można wybrać omawianą metodę rozliczania cienkiej kapitalizacji nie wcześniej niż po 3 latach od rezygnacji.

Podatnicy, którzy do dnia otrzymania pożyczki od podmiotu powiązanego nie stosowali w danym roku podatkowym ograniczeń cienkiej kapitalizacji wynikających z art. 16 ust. 1 pkt 60 albo 61 ustawy o pdop (czyli nie wyłączali z kosztów odsetek ze względu na niedostateczną kapitalizację), będą mogli stosować omawianą metodę alternatywną, o ile zawiadomią o takim wyborze urząd skarbowy w ciągu 30 dni od zawarcia umowy pożyczki z podmiotem powiązanym. W takiej sytuacji, metoda alternatywna jest stosowana za cały rok podatkowy, mimo iż jej wyboru dokonano w trakcie roku podatkowego. Podatnicy będą mogli wybrać metodę alternatywną wynikającą z art. 15c ustawy o pdop już od 2015 r. Wówczas metoda alternatywna będzie mieć zastosowanie również do pożyczek udzielonych i faktycznie przekazanych przed wejściem w życie nowych przepisów, czyli przed 1 stycznia 2015 r.

Należy podkreślić, że wybór zasad, według których podatnik powinien stosować ograniczenia niedostatecznej kapitalizacji, wymaga przeprowadzenia kompleksowych analiz bazujących na kilkuletnich prognozach dotyczących kosztów finansowania podmiotu, jego dochodowości, wartości aktywów, itp. Ponieważ takie analizy mogą być czasochłonne, wskazane jest rozpoczęcie ich już teraz.