Począwszy od 1 lipca 2017 r. utraciło moc zwolnienie z podatku od towarów i usług [VAT] dla usług stanowiących element usług finansowych i ubezpieczeniowych.
Stosownie do treści przepisu art. 43 ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług [ustawa o VAT] w brzmieniu, które obowiązywało do 30 czerwca 2017 r., zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w art. 43 ust. 1 pkt 7 i 37–41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 7 i 37–41. Z kolei, zgodnie z ust. 14, również w brzmieniu do 30 czerwca 2017 r., przepisu ust. 13 nie stosuje się do świadczenia usług stanowiących element usług pośrednictwa, o których mowa w ust. 1 pkt 7 i 37-41.
Z powyższego wynika więc, że zwolnieniu z VAT podlegały dotychczas usługi pomocnicze do usług zwolnionych z VAT, takich jak usługi finansowe czy ubezpieczeniowe. Ze zwolnienia nie mogły jednak korzystać usługi pomocnicze do usług pośrednictwa.
Z dniem 1 lipca, art. 43 ust. 13 i 14 zostały uchylone. Co ta zmiana oznacza dla podatników?
Uchylenie ustępu 13 i 14 zostało przewidziane nowelizacją ustawy o VAT z 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Uzasadnienie do projektu nowelizacji VAT wskazuje, że uchylenie ust. 13 ma na celu dokładniejsze odwzorowanie przepisów dyrektywy VAT w zakresie stosowania zwolnienia do usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej [TSUE, Trybunał]. Ponadto w uzasadnieniu podkreślono, że „Z uwagi na to, że interpretacja zgodna z orzecznictwem TSUE w zakresie usług finansowych może i powinna zostać wyprowadzona bezpośrednio z przepisów art. 43 ust 1 pkt 7 i 38–41, przepis art. 43 ust. 13 jest zbędny i należy usunąć go w całości. Przy dokonywaniu interpretacji przepisów art. 43 ust. 1 pkt 7 i 38–41 ustawy o VAT uwzględniane będzie orzecznictwo TSUE dotyczące usług finansowych (w tym usług stanowiących element usług finansowych). Ze zwolnienia będą nadal korzystać usługi stanowiące element usług finansowych wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 7 i 38–41, jeżeli takie zwolnienie wynika z orzecznictwa TSUE”.
Zakres zwolnienia w brzmieniu ustawy o VAT obowiązującej do 30 czerwca powodował bowiem wiele wątpliwości co do ich zgodności z prawem unijnym. Przepis art. 43 ust. 13 ustawy o VAT, który zwalnia z VAT usługi pomocnicze do usług finansowych oraz ubezpieczeniowych nie ma bezpośredniego odpowiednika w regulacjach unijnych, w szczególności w dyrektywie 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej [Dyrektywa VAT].
Dyrektywa VAT wskazuje, w art. 135 ust. 1 lit. a-f, że zwolnieniu z VAT podlegają wymienione w tym przepisie transakcje o charakterze finansowym i ubezpieczeniowym. W wyroku z 17 marca 2016 r., w sprawie C‑40/15 Aspiro S.A. TSUE orzekł, że: „Artykuł 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że usługi likwidacji szkód, takie jak będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, świadczone przez podmiot trzeci w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, nie wchodzą w zakres zwolnienia przewidzianego w tym przepisie”.
Trybunał wskazał tym samym, że usługi likwidacji szkód w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela, nie stanowią usług ubezpieczeniowych, ani też usług pokrewnych świadczonych przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych, które objęte są regulacją art. 135 ust. 1 lit. a Dyrektywy VAT.
Rozstrzygnięcie TSUE w sprawie C‑40/15 Aspiro S.A. powołane zostało w uzasadnieniu do projektu nowelizacji ustawy VAT.
W uzasadnieniu do projektu nowelizacji ustawy o VAT wskazano że, „Przepisy art. 43 ust. 13 i 14 nie mają wprawdzie bezpośredniego odpowiednika w przepisach dyrektywy VAT, stanowiły – jak pierwotnie uznano – odzwierciedlenie tez wynikających z orzecznictwa TSUE, odnoszącego się do kwestii możliwości zastosowania, w świetle przepisów ww. dyrektywy, zwolnienia dla części składowej usługi wykonywanej przez podmiot trzeci (np. wyroki w sprawach C–2/95 SDC, C–235/00 CSC, C–169/04 Abbey National, C–350/10 Nordea Pankki Suomi Oyj), co odniesiono także do usługi ubezpieczeń. Mając jednak na uwadze orzeczenie TSUE w sprawie C–40/15, gdzie TSUE orzekł o braku analogii transakcji ubezpieczeniowych z usługami finansowymi, oraz zawężającą wykładnię Trybunału w odniesieniu do części składowej usługi finansowej, zasadne jest usunięcie ust. 13 i 14 w art. 43 ustawy o VAT”.
Ze zwolnienia z VAT nie będą mogły również korzystać usługi wspierające usługi finansowe/ubezpieczeniowe o charakterze technicznym. Przykładem takiej usługi jest usługa call center oraz usługi administracyjne o charakterze „back office”.
Z uwagi na zmianę przepisów ustawy o VAT, 30 czerwca 2017 r., Minister Rozwoju i Finansów wydał interpretację ogólną nr PT6.8101.5.2017 [Interpretacja]. Interpretacja wskazuje zasady VAT, zgodnie z którymi usługi polegające na kompleksowej obsłudze realizacji transakcji płatniczych dokonywanych przy pomocy kart płatniczych wykonywane przez organizacje płatnicze oraz agentów rozliczeniowych, powinny być zwolnione z VAT.
Interpretacja potwierdza, że usługi polegające na kompleksowej obsłudze realizacji transakcji płatniczych dokonywanych przy pomocy kart płatniczych powinny być traktowane jako zwolnione z VAT. Minister Rozwoju i Finansów wskazuje, że w zwolnieniu z VAT powinny się mieścić w szczególności: czynność autoryzacji transakcji, przekazywania środków pieniężnych od użytkownika karty płatniczej, a także rozliczenie transakcji obejmujące przetwarzanie i przesyłanie oraz udostępnianie danych niezbędnych do ustalenia właściwych kwot wynagrodzenia poszczególnych uczestników transakcji płatniczej.
Powyższe czynności skutkują zmianą sytuacji finansowej i prawnej stron operacji, a ich efektem jest realizacja transakcji płatniczej w zakresie wypłaty lub transferu środków pieniężnych.
Interpretacja potwierdza również, na co wskazuje także orzecznictwo TSUE, że zwolnieniem nie będą mogły być jednak objęte czynności o charakterze administracyjnym i technicznym. Takie czynności nie spełniają bowiem funkcji transferu pieniężnego, a także nie prowadzą do zmiany sytuacji finansowej i prawnej stron. Przykładem czynności, które nie wchodzą w zakres przedmiotowy zwolnienia z VAT jest sporządzanie raportów, które nie warunkują realizacji transferu środków pieniężnych np. na cele marketingowe, czy też niezwiązane z transferami środków pieniężnych usługi szkoleniowe.
W konsekwencji uchylenia art. 43 ust. 13 i 14 ustawy o VAT, podatnicy powinni dokonać weryfikacji rozliczeń pod kątem wskazania, czy świadczone przez nich usługi mogą korzystać ze zwolnienia przedmiotowego z ustawy o VAT. Należy mieć przy tym na uwadze, że granica pomiędzy czynnościami, które mogą korzystać ze zwolnienia z VAT a czynnościami, które wykraczają poza zakres przedmiotowy zwolnienia może być trudna do ustalenia. Każdorazowo należy przeanalizować całokształt okoliczności towarzyszących danej transakcji, z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału oraz – w przypadku transakcji płatniczych wydaną przez Ministra Rozwoju i Finansów Interpretację.
Autor: Sylwia Fik-Tarasiuk, doradca podatkowy i menedżer w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy spółka doradztwa podatkowego sp. z o.o.