25 luty 2017 roku – pierwsze rozliczenie jednostek samorządu terytorialnego w modelu scentralizowanym
Z dniem 01 stycznia 2017 roku ostatecznie wszystkie jednostki samorządu terytorialnego zostały zobowiązane do przeprowadzenia centralizacji w zakresie rozliczeń VAT. Oznacza to, że jednostki samorządu terytorialnego takie jak gmina, powiat, województwo oraz ich jednostki organizacyjne (jednostki budżetowe, zakłady budżetowe) stanowią jednego podatnika dla celów podatku VAT. Na barkach włodarzy miast, gmin, powiatów i województw spoczywa odpowiedzialność z tytułu obowiązków podatkowych w zakresie podatku VAT.
Podstawowym zagadnieniem, z którym przyszło się zmierzyć wielu jednostkom i zakładom budżetowym w swoich cząstkowych deklaracjach podatkowych przedstawianych do gminy, powiatu czy województwa jest prawidłowa klasyfikacja dokonywanych transakcji według trzech kategorii tj. opodatkowane, zwolnione przedmiotowo oraz nie podlegające VAT. W tym zadaniu sprawę dodatkowo komplikują rozbieżności interpretacyjne dokonywane przez Ministra Rozwoju i Finansów oraz wyroki sądów administracyjnych. Przykładem takiej niekonsekwencji są usługi pomocy społecznej świadczone przez domy pomocy społecznej (zarówno gminne jak i powiatowe).
Zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz obsługujących je urzędów w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami. Co do zasady zatem domy pomocy społecznej w zakresie usług pomocy społecznej realizują zadania statutowe i w tym zakresie nie są podatnikami VAT. Zarówno utworzenie i utrzymanie domów opieki społecznej należy do zadań własnych gminy/powiatu o charakterze obowiązkowym. Mamy tu zatem do czynienia z realizacją celu publicznego będącego ustawowym obowiązkiem tych jednostek. Ponadto umieszczenie danej osoby w domu opieki społecznej jak i opłata za pobyt wynika z decyzji administracyjnej wydawanej na podstawie przepisów o pomocy społecznej. Na tej podstawie status tej opłaty ma charakter daniny publicznej. Prowadzenie tego typu aktywności ewidentnie stanowi władztwo publiczne tj. publiczno-prawną część działań gminy/powiatu. W takiej sytuacji zasadnym jest potraktowanie tej przestrzeni jako nie podlegającej VAT. Stanowisko takie potwierdzają sądy administracyjne przykładowo wyrok WSA w Krakowie z 6 czerwca 2013 r., sygnatura akt I SA/Kr 462/13 oraz wyrok NSA z 29 września 2016 roku sygnatura akt I FSK 2183/15.
Inaczej jednak w tej materii wypowiadają się organy podatkowe przykładowo interpretacja indywidualna z 10 lutego 2017 roku, znak: 0461-ITPP1.4512.49.2017.1.IK Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy podtrzymująca wcześniej już prezentowane stanowisko organów podatkowych, że usługi świadczone dla mieszkańców powiatowych domów pomocy społecznej podlegają VAT. Organy podatkowe przyjmują bowiem, że tego typu aktywność gminy/powiatu mieści się definicji działalności gospodarczej, a nie działalności statutowej. Wynikiem tego jest zastosowanie zwolnienia z art. 43 ust 1 pkt 22 ustawy o VAT. Według organów podatkowych są to zatem transakcje podlegające podatkowi od towarów i usług jednak korzystające ze zwolnienia przedmiotowego. Taka ocena powoduje, że gminy/powiaty świadczące ww. usługi pomocy społecznej mają szereg obowiązków w zakresie ewidencjonowania i deklarowania tych transakcji przed organami podatkowymi. Ponadto dochodzą obowiązki ewidencjonowania obrotu z tego tytułu na kasie fiskalnej, jeśli nie znajduje zastosowania żadne ze zwolnień w tym zakresie.
Podobnie rzecz wygląda w przypadku odpłatnej usługi za pobytu i naukę dzieci w przedszkolach po godzinie 13 (ponad 5 godzin) oraz korzystanie przez dzieci z wyżywienia podczas pobytu w przedszkolu (przykładowo interpretacja indywidualna z 4 lipca 2014 roku Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu, znak: OLPP2/443-411/14-2/SJ) a także opłaty za duplikaty legitymacje i świadectwa. Te usługi odmienne są klasyfikowane przez organy podatkowe oraz sądy administracyjne.
Przedstawione wyżej przykłady powodują, że jednostki samorządu terytorialnego nie mają pewności w jaki sposób klasyfikować ww. usługi tj. zwolnione czy nie podlegające VAT. O ile w większości przypadków VAT ekonomicznie nie powstanie to jednak obowiązki ewidencyjne są zupełnie odmienne. Jeśli przyjmiemy, że transakcja jest zwolniona przedmiotowo to należy ją zapisać w ewidencji VAT i wykazać w deklaracji VAT oraz bardzo często udokumentować paragonem bądź fakturą na żądanie. W przypadku potraktowania tych transakcji jako nie podlegających VAT nie ma my żadnych obowiązków ewidencjonowania i deklarowania na potrzeby podatku VAT.
Pamiętajmy ponadto, że ustawodawca wprowadził szczególną formę prowadzenia dokumentacji podatkowej w postaci Jednolitego Pliku Kontrolnego co może spowodować, że wyżej opisane zadanie stanie się jeszcze trudniejsze.
Autor: Marcin Borkowski, Senior Associate, ADN Podatki
