Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
Podatnik wniósł o wyjaśnienie, czy odpłatne zbycie udziałów stanowi sprzedaż towarów lub usług w rozumieniu przepisów u.p.t.u.  W ocenie podatnika odpowiedź na to pytanie jest przecząca. Czynność taka nie może bowiem zostać uznana za działalność gospodarczą prowadzoną w charakterze podatnika VAT. Zgodnie z treścią wpisu do ewidencji działalności gospodarczej podatnik nie zarządza spółkami prawa handlowego – uczestnictwo w zarządzeniu spółką z o.o. pozostaje poza zakresem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Nabycie i sprzedaż udziałów nie jest również tożsame z wykorzystywaniem majątku dla celów zarobkowych, przez co ich sprzedaż nie może być uznana za działalność gospodarczą. Zdaniem podatnika powyższego nie zmienia także fakt, iż jest on członkiem zarządu spółki, której udziały sprzedaje.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Uznał, że co do zasady posiadanie i sprzedaż akcji oraz udziałów nie stanowi działalności gospodarczej, przez co podmiot ich dokonujący nie ma statusu podatnika VAT. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, a jednym z nich jest sytuacja, gdy posiadacz papierów wartościowych uczestniczy w zarządzaniu spółką, której akcje posiada. Odnosząc powyższe uwagi do przedstawionego przez podatnika stanu faktycznego organ stwierdził, iż rozstrzygające znaczenie ma w nim fakt, że podatnik uczestniczy w zarządzaniu spółką. Zbycie udziałów w tej spółce jest więc traktowane jako działalność gospodarcza, przez co podatnik z tytułu tej czynności jest podatnikiem VAT. W efekcie czynność zbycia udziałów podlega opodatkowaniu VAT.

WSA w Opolu nie podzielił poglądu Ministra Finansów. Sąd uznał, iż z dotychczasowego orzecznictwa ETS wynika, że nabycie, dzierżenie oraz sprzedaż udziałów lub akcji nie jest uznawane za działalność gospodarczą, z wyjątkiem sytuacji, gdy udziały lub akcje nabywa spółka holdingowa, która ma udział w zarządzaniu swoimi spółkami zależnymi, przy czym zarządzanie to powinno wiązać się z wykonywaniem czynności opodatkowanych. Z orzecznictwa ETS nie wynika natomiast, jakoby już samo posiadanie udziałów przez osobę fizyczną w spółce, w której jest ona członkiem zarządu również stanowiło działalność gospodarczą – opodatkowaną VAT. W rozpatrywanej sprawie zatem, pomimo tego, iż podatnik jest członkiem zarządu spółki, w której posiada udziały, ich sprzedaż nie będzie traktowana jako działalność gospodarcza, a w tym zakresie podatnik nie będzie działał w charakterze podatnika VAT.

Teza
Na podstawie uzasadnienia prezentowanego wyroku można sformułować następującą tezę:
„Sprzedaż przez osobę fizyczną – będącą członkiem zarządu spółki oraz nie prowadzącą działalności w zakresie pośrednictwa finansowego – udziałów tejże spółki nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 u.p.t.u. i w tym zakresie sprzedający nie działa w charakterze podatnika VAT. W konsekwencji czynność taka nie podlega opodatkowaniu VAT.”

Komentarz
Prezentowane orzeczenie powinno zainteresować wszystkich podatników, którzy posiadają akcje lub udziały w spółkach kapitałowych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu potwierdził w nim bowiem jednolitą linię orzeczniczą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w zakresie zasad opodatkowania VAT zbycia akcji lub udziałów. ETS wielokrotnie wyjaśniał już, iż samo nabycie, posiadanie oraz następnie zbycie akcji lub udziałów nie powinno być traktowane jako działalność gospodarcza, nadająca ich posiadaczowi status podatnika VAT (tak np. w wyroku w sprawie C-16/00 Cibo Participations).

Od powyższej zasady istnieją jednakże określone wyjątki. Mianowicie, posiadanie udziałów lub akcji oraz ich sprzedaż będzie traktowana jako działalność gospodarcza wówczas, gdy ich posiadacz jest zaangażowany w zarządzenie spółką (wyrok w sprawie C-60/90 Polysar). Jednocześnie w wielu orzeczeniach ETS wskazywał, iż konieczne jest także, aby zarządzanie spółką wiązało się z dokonywaniem czynności podlegających opodatkowaniu, tj. np. świadczeniu na rzecz tej spółki określonych usług (tak wyroki w sprawach C-142/99 Floridienne S.A., C-102/00 Welthgrove).

W omawianym orzeczeniu WSA uznał, iż powyższy warunek uznania sprzedaży udziałów za działalność gospodarczą nie jest spełniony przez samo pełnienie przez sprzedającego funkcji członka zarządu spółki. Co prawda ma on wpływ na zarządzanie tą spółką, lecz w żadnym wypadku zarządzanie to nie wiąże się z wykonywaniem na rzecz spółki czynności opodatkowanych.

Stanowisku Sądu nie sposób odmówić trafności. W praktyce bowiem sprzedaż przez podatnika posiadanych przez niego udziałów była przejawem realizacji przysługujących mu uprawnień właścicielskich (wykorzystywaniem majątku prywatnego) i jako taka nie wiązała się z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. W tym zakresie natomiast ugruntowana już linia orzecznicza sądów administracyjnych stwierdza, iż wykonywanie prawa własności, m.in. poprzez sprzedaż majątku prywatnego, nie jest traktowane na gruncie VAT jako prowadzenie działalności gospodarczej (zob. wyroki WSA w Warszawie z dnia 15 stycznia 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 3885/06, wyrok WSA w Warszawie z dnia 5 lutego 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 2869/06).

W konsekwencji stanowiska zajętego przez WSA w Opolu należy przyjąć, iż sprzedaż przez osobę fizyczną akcji lub udziałów w spółce osobowej nie będzie wiązała się z koniecznością naliczenia VAT, jeżeli spełnione będą następujące dwa warunki. Po pierwsze sprzedawca nie może być zaangażowany w zarządzenie spółką, której udziału lub akcje sprzedaje, w ten sposób, iż wykonuje na rzecz tej spółki czynności opodatkowane VAT (np. świadczy usługi administracyjne, biurowe itp.). Po drugie natomiast, zbycie nie może być dokonywane w ramach działalności gospodarczej zbywcy, prowadzonej np. w zakresie pośrednictwa finansowego. Niespełnienie któregokolwiek z powyższych warunków może wiązać się z obowiązkiem opodatkowania VAT sprzedaży akcji lub udziałów.

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)