Autorka: Monika Poteraj – doradca podatkowy w kancelarii Norton Rose Fulbright Piotr Strawa i Wspólnicy Sp.k.
Od 1 stycznia 2017 r. ustawa o VAT przewiduje sankcję za zaległości w podatku VAT. Tak jak kiedyś, sankcja wynosi 30% ale przepisy przewidują, że w określonych sytuacjach, może być zastosowana także sankcja w wysokości 20% lub 100%. Wysokość sankcji zależy od tego, kiedy ujawniono nieprawidłowości w VAT oraz z jakiego powodu one powstały.
Na podstawie art. 112b ustawy o VAT, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej może ustalić dodatkowe zobowiązanie podatkowe (tzw. sankcję VAT) w wysokości 30%, jeżeli stwierdzi, że:
- podatnik w złożonej deklaracji wykazał zaniżoną kwotę zobowiązania VAT,
- podatnik w złożonej deklaracji wykazał zawyżoną kwotę zwrotu różnicy podatku VAT lub zawyżoną kwotę zwrotu podatku naliczonego,
- podatnik w złożonej deklaracji wykazał zawyżoną kwotę różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy,
- podatnik w złożonej deklaracji wykazał kwotę zwrotu różnicy podatku lub kwotę zwrotu podatku naliczonego lub kwotę różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy, a powinien był wykazać kwotę zobowiązania podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego,
- podatnik nie złożył deklaracji podatkowej oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego (o ile z deklaracji wynika zobowiązanie podatkowe).
W wyżej wymienionych sytuacjach, dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynosi 30% zawyżonych lub zaniżonych kwot.W pewnych sytuacjach, organ nie będzie jednak naliczać sankcji VAT. Dotyczy to przypadków, gdy:
- nieprawidłowości wynikają z popełnionych w deklaracji błędów rachunkowych lub oczywistych omyłek lub
- nieprawidłowości wiążą się z ujęciem w deklaracji podatku VAT należnego lub VAT naliczonego w niewłaściwym okresie rozliczeniowym (za wcześnie lub za późno) – o ile nastąpiło to przed dniem wszczęcia kontroli podatkowej lub skarbowej lub
- przed dniem wszczęcia kontroli podatkowej lub skarbowej podatnik złożył odpowiednią korektę deklaracji albo złożył zaległą deklarację VAT z wykazanymi kwotami podatku oraz wpłacił zaległy podatek wraz z odsetkami karnymi.
30% sankcji VAT nie stosuje się także w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe na gruncie przepisów Kodeksu karnego skarbowego.Ustawodawca przewidział jednak, że podatnicy, którym grozi 30% sankcja VAT, mogą w określonych sytuacjach obniżyć jej wysokość z 30% do 20%. Jest to pewnego rodzaju „rabat” w sankcji VAT. Dotyczy to przypadków, gdy po zakończeniu kontroli podatkowej albo w trakcie prowadzonego postępowania kontrolnego ale przed jego zakończeniem podatnik:
- złoży prawnie skuteczną korektę deklaracji VAT uwzględniającą stwierdzone w kontroli nieprawidłowości i wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego (ewentualnie zwróci nienależną kwotę zwrotu) wraz z odsetkami albo
- złoży zaległą deklarację i wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego wraz z odsetkami.
Jeżeli zatem u podatnika toczy się kontrola podatkowa lub skarbowa i zachodzi prawdopodobieństwo stwierdzenia nieprawidłowości w podatku VAT w toku takiej kontroli, podatnik nie uniknie sankcji VAT. Niemniej dzięki tzw. samo-korekcie deklaracji, podatnik może obniżyć nałożoną na niego sankcję VAT z 30% do 20%. Celem tego przepisu jest zachęcenie podatników do składania korekt deklaracji po kontroli podatkowej/skarbowej i niekontynuowanie sporu z władzami skarbowymi. Aby móc skorzystać z tej możliwości, kluczowe będzie dla kontrolowanych podatników ustalenie momentu, kiedy kończy się kontrola podatkowa/skarbowa i kiedy w związku z tym podatnik może złożyć prawnie skuteczną korektę deklaracji VAT. Jeżeli podatnik w wyniku kontroli podatkowej lub skarbowej skoryguje deklarację VAT, uwzględniając wszystkie nieprawidłowości zidentyfikowane przez kontrolujących, organ po kontroli nie wyda decyzji określającej zobowiązanie podatkowe VAT lub kwotę VAT do zwrotu. Mimo złożenia przez podatnika korekty deklaracji i uregulowania zaległości podatkowej, organ wyda jednak decyzję ustalającą dodatkowe zobowiązanie w podatku VAT (sankcję) w wysokości 20% kwoty stwierdzonego zawyżenia/zaniżenia wskazanego w protokole kontroli lub w zebranym materiale dowodowym. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynikające z takiej decyzji podlega wpłacie w terminie 14 dni od doręczenia decyzji ustalającej to zobowiązanie.Należy podkreślić, że poprzez tzw. samo-korektę deklaracji VAT, podatnik może obniżyć do 20% jedynie grożącą mu 30% sankcję VAT. Podatnik nie może jednak w żaden sposób (w tym, także przez samo-korektę deklaracji) obniżyć 100% sankcji VAT, która również może być nakładana przez organy od 1 stycznia 2017 r., ale tylko w ściśle określonych sytuacjach.100% sankcja VAT może być nakładana przez organy podatkowe w przypadku tzw. „pustych” lub „lewych” faktur VAT. Zgodnie z art. 112 c ustawy o VAT, 100% sankcja VAT może być nałożona na podatnika, jeżeli uchybienia (zaniżenie zobowiązania lub zawyżenie VAT naliczonego do przeniesienia lub do zwrotu) wynikają w całości lub w części z odliczenia VAT naliczonego na podstawie faktur VAT, które:
- zostały wystawione przez podmiot nieistniejący lub
- stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane (w części dotyczącej tych czynności) lub
- podają kwoty niezgodne z rzeczywistością (w części dotyczącej kwot niezgodnych z rzeczywistością) lub
- dokumentują czynności nieważne lub pozorne (w części dotyczącej tych czynności).
W takim przypadku, podstawą naliczenia 100% sankcji VAT jest kwota odliczonego VAT naliczonego wynikającego z tzw. „pustych” lub „lewych” faktur.Sankcję VAT stosuje się wyłącznie w odniesieniu do okresów rozliczeniowych przypadających od 1 stycznia 2017 r. Należy jednak zwrócić uwagę na przykład na nadwyżkę podatku naliczonego z okresów rozliczeniowych przed 1 stycznia 2017 r., która została przeniesiona do rozliczenia w 2017 r. Wydaje się, że może być do niej zastosowana sankcja VAT na gruncie nowych przepisów, ponieważ nadwyżka ta jest wykazywana w deklaracji VAT za okresy rozliczeniowe przypadające po 1 stycznia 2017 r. i tym samym, wpływa na rozliczenia VAT w 2017 r.