Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
Podatnik (spółka akcyjna) wystąpił z wnioskiem o zwrot nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych wskazując, że nadpłacony podatek został pobrany w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego poprzez emisję nowych akcji. Podatnik powołał się na zasadę bezpośredniego stosowania przepisów prawa wspólnotowego i wskazał, że zapłaty podatku od podwyższenia kapitału zakładowego dokonano niezasadnie, ponieważ obowiązujące w momencie podwyższenia przepisy u.p.c.c.¹ były niezgodne z przepisami prawa wspólnotowego (ówcześnie obowiązującym art. 7 ust. 1 Dyrektywy Kapitałowej²). W ocenie podatnika w dacie, do której odwoływał się art. 7 Dyrektywy Kapitałowej, tj. w dniu 1 lipca 1984 r. w Polsce opodatkowane były jedynie wkłady wnoszone przez wspólników do np. spółki jawnej czy też spółki z o.o. Na dzień 1 lipca 1984 r. wkłady wnoszone do spółek akcyjnych były zwolnione od opodatkowania, a w konsekwencji na podstawie art. 7 Dyrektywy Kapitałowej powinny być także zwolnione przez ustawodawcę polskiego od 1 maja 2004 r. z podatku od czynności cywilnoprawnych.

Organy podatkowe odmówiły stwierdzenia nadpłaty argumentując, że art. 7 ust. 1 Dyrektywy Kapitałowej nakładał na Polskę obowiązek zwolnienia od podatku kapitałowego czynności, które w dniu 1 lipca 1984 r. były zwolnione z opodatkowania lub opodatkowane według stawki 0,50% lub niższej. Na dzień 1 lipca 1984 r. w Polsce obowiązywały przepisy ustawy o opłacie skarbowej oraz przepisy rozporządzenia w sprawie opłaty skarbowej, zgodnie z którymi wysokość opłaty skarbowej od umowy spółki (zmiany) wynosiła odpowiednio 10% i 5%. Stawki opłaty skarbowej obowiązujące w dniu 1 lipca 1984 r. były więc wyższe niż wskazane w Dyrektywie Kapitałowej, w związku z czym określony w tej dyrektywie obowiązek zwolnienia z podatku kapitałowego czynności podwyższenia kapitału zakładowego nie miał zastosowania w stosunku do Polski.

WSA we Wrocławiu podzielił argumentację prezentowaną w sprawie przez podatnika. Wskazał, że w dniu wstąpienia Polski do UE w systemie prawa wspólnotowego obowiązywała Dyrektywa Kapitałowa. Zgodnie z art. 7 ust. 1 tej dyrektywy państwa członkowskie zwolnią z podatku kapitałowego operacje, inne niż operacje określone w art. 9, które w dniu 1 lipca 1984 r. były zwolnione z podatku lub opodatkowane stawką 0,50 % lub niższą. Obowiązek zwolnienia, o którym mówił ten przepis, obejmował m.in. podatek od podwyższenia kapitału spółki przez wniesienie wkładu dowolnego rodzaju. Uwzględniając brzemiennie powyższego przepisu istotne znaczenie miało zatem ustalenie, czy w dniu 1 lipca 1984 r. w polskim systemie prawa obowiązywały normy nakładające na spółki akcyjne obowiązek uiszczenia podatku od podwyższenia kapitału zakładowego. WSA wskazał, że kluczowa w tym zakresie jest definicja kapitału zakładowego zawarta w § 54 ust. 4 obowiązującego w ww. okresie rozporządzenia w sprawie opłaty skarbowej³, w myśl której za kapitał zakładowy uważa się wszelkie wkłady wspólników (…). Użycie w tej definicji słowa „wspólnik” oznacza, że przedmiotem opodatkowania opłatą skarbową były jedynie wkłady wnoszone przez wspólników do np. spółki jawnej czy też spółki z o.o. Nie można natomiast przyjąć, że opodatkowanie dotyczyło także wkładów wnoszonych do spółki akcyjnej, gdyż takie wkłady były wnoszone przez akcjonariuszy, a nie przez wspólników. Skoro zatem w dniu 1 lipca 1984 roku polskie przepisy nie przewidywały opodatkowania opłatą skarbową czynności podwyższenia kapitału zakładowego w spółce akcyjnej to po przystąpieniu do UE Polska zobowiązana była do zwolnienia tych czynności z podatku od czynności cywilnoprawnych. Utrzymanie opodatkowania w tym zakresie było więc sprzeczne z prawem wspólnotowym, a pobierany w ten sposób podatek powinien być traktowany jako nadpłata.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Według obowiązujących w Polsce w dniu 1 lipca 1984 r. przepisów o opłacie skarbowej wkłady wnoszone na podwyższenie kapitału zakładowego (akcyjnego) do spółek akcyjnych nie podlegały opodatkowaniu, a zatem na podstawie art. 7 Dyrektywy Kapitałowej powinny być także zwolnione przez ustawodawcę polskiego od 1 maja 2004 r. od podatku od czynności cywilnoprawnych.”

Komentarz
Prezentowany wyrok WSA we Wrocławiu niewątpliwie można uznać za przełomowy. Jest to bowiem pierwsze orzeczenie, w którym sąd potwierdził niezgodność polskich przepisów dotyczących podatku od czynności cywilnoprawnych od podwyższenia kapitału zakładowego w spółce akcyjnej z przepisami prawa wspólnotowego.

Głównym argumentem uzasadniającym podjęte rozstrzygnięcie była konstatacja Sądu, iż w dniu 1 lipca 1984 roku wkłady wnoszone do spółki akcyjnej (również w ramach podwyższenia kapitału zakładowego) nie podlegały opłacie skarbowej, a zatem czynność taka – zgodnie z art. 7 Dyrektywy Kapitałowej – powinna zostać zwolniona w Polsce z podatku od czynności cywilnoprawnych. Powyższy wniosek WSA wyprowadził z literalnego i historycznego brzmienia przepisów rozporządzania w sprawie opłaty skarbowej, które mówiąc o kapitale zakładowym (stanowiącym podstawę obliczenia opłaty skarbowej) posługiwały się sformułowaniem „wkłady wspólników”. Wspólnikiem byli natomiast wyłącznie uczestnicy spółek osobowych i spółki z o.o. W ocenie Sądu, jeżeliby ustawodawca chciał wówczas objąć opłatą skarbową również podwyższenie kapitału w spółce akcyjnej, to definiując pojęcie kapitału zakładowego posłużyłby się dodatkowo właściwym dla tej spółki sformułowaniem „akcjonariusz”. Tak jednak nie uczynił, co WSA we Wrocławiu zinterpretował jako potwierdzenie, że zgodnie z ówczesnymi przepisami czynność taka nie podlegała opłacie skarbowej.

Można się spodziewać, że na skutek prezentowanego wyroku WSA we Wrocławiu w najbliższym czasie nastąpi swoisty wysyp wniosków o stwierdzenie nadpłaty, w których podatnicy (spółki akcyjne) będą powoływać się właśnie na bezpodstawne pobranie PCC od podwyższenia kapitału zakładowego. Trudno się temu dziwić, gdyż stanowisko Sądu stwarza realną szanse na odzyskanie podatku, którego wysokość w niektórych przypadkach może sięgać nawet kilkuset tysięcy złotych. Pamiętać przy tym należy, że omawiany wyrok jest nieprawomocny i najprawdopodobniej zostanie od zaskarżony przez Ministra Finansów. Ostateczne słowo w tym zakresie należeć będzie zatem do NSA, przy czym wyroku w tej sprawie można spodziewać się najpewniej dopiero za kilkanaście miesięcy.

1) Ustawa z dnia 9 września 2000 roku o podatku od  czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 roku Nr 101 poz. 649 ze zm.)
2) Dyrektywa Rady z dnia 17 lipca 1969 r. nr 69/335/EWG dotycząca podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (Dz. U. UE. L. z 1969 r. Nr 249, poz. 25 ze zm.). Została ona z dniem 1 stycznia 2009 roku zastąpiona Dyrektywą Rady 2008/7/WE z dnia 12 lutego 2008 r. dotyczącą podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (Dz. U. UE L 46, s. 11)
3) rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 maja 1983 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz. U. 1983 r., nr 34, poz. 161 ze zm.)