Zgodnie bowiem z przywołanym przepisem, organy podatkowe są zobowiązane zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych materiałów i dowodów oraz zgłoszonych żądań. Jak więc można zauważyć, umożliwienie stronie uczestnictwa w postępowaniu nie zależy od woli organu podatkowego lecz jest jego obowiązkiem. Jednocześnie naruszenie tego obowiązku – czyli pozbawienie strony czynnego udziału w postępowaniu – jest wadą uzasadniającą uchylenie decyzji, bądź wznowienie postępowania (por. art. 240 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej).

O wadze zasady czynnego udziału strony świadczy m.in. regulacja art. 192 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym dana okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną wyłącznie wówczas, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Co więcej, organy podatkowe mają obowiązek zapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu informując ją z odpowiednim – tj. 7dniowym – wyprzedzeniem o zamiarze przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin (art. 190 § 1 Ordynacji podatkowej). Strona ma prawo, na mocy art. 192 § 2 Ordynacji podatkowej, brać udział w przeprowadzaniu ww. dowodów, a w ich trakcie jest uprawniona do składania wyjaśnień ale także zadawania pytań świadkom i biegłym.

Czynny udział strony nie powinien być jednak utożsamiany wyłącznie z umożliwieniem stronie obecności przy czynnościach dowodowych czy też wyznaczeniu terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego (art. 200 Ordynacji podatkowej). Przejawem czynnego udziału strony jest bowiem także inicjatywa strony co do przeprowadzenia dowodów (art. 188 Ordynacji podatkowej) czy też uzupełnienia materiału dowodowego o dokumenty będące w jej posiadaniu. Innymi słowy, czynny udział strony należy rozpatrywać nie tylko od strony zapewnienia go stronie przez organ podatkowy, ale także od strony uprawnienia strony do samodzielnego inicjowania pewnych działań, w tym przedstawienia dowodów.

Konkretyzacją prawa strony do wypowiedzenia się co do zebranych materiałów i dowodów oraz zgłoszonych żądań jest nałożony na organy podatkowe obowiązek wyznaczenia stronie przed wydaniem decyzji siedmiodniowego terminu do wypowiedzenia się w sprawie zgromadzonego materiału dowodowego. Obowiązek ten jest wyłączony jedynie w ściśle określonych przepisami Ordynacji podatkowej przypadkach, tj. m.in. w sytuacji gdy decyzja ma być wydana wyłącznie na podstawie deklaracji złożonej przez stronę, w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego oraz w przypadku nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.