Określenie momentu zbycia wierzytelności leasingowych

Jednym z jego kluczowych zagadnień jest ustalenie skuteczności prawnej transferu wierzytelności leasingowych, a zwłaszcza określenie momentu, w którym skutek taki by następował. Na to zagadnienie decydujący wpływ posiada rozstrzygnięcie kwestii bądź to prawnego istnienia (powstania) wierzytelności leasingowych już od chwili zawarcia umowy leasingu, bądź też przyszłego (warunkowego) charakteru tych wierzytelności (w tym drugim przypadku chwila zawarcia umowy leasingu determinowałaby jedynie powstanie tzw. ekspektatywy określonych praw po stronie spółki leasingowej).

Ocena prawna powyższej kwestii może być generalnie zróżnicowana. Z jednej strony uzasadniony jest bowiem pogląd, że zbycie wierzytelności leasingowych będzie każdorazowo dotyczyło wierzytelności istniejących prawnie, mimo iż jeszcze nie wymagalnych, ponieważ o istnieniu (powstaniu) takich wierzytelności, jako praw majątkowych, decyduje już fakt, że umowa leasingu zostaje zawarta, a tym samym zostaje wykreowane zobowiązanie korzystającego i ustalony harmonogram płatności rat leasingowych, tj. wynagrodzenia należnego finansującemu (art. 7091 par.1 k.c.). Okoliczność zaś, że terminy płatności poszczególnych rat leasingowych są rozłożone w czasie wpływa jedynie na wymagalność (tj. możliwość skutecznego żądania w danym momencie) określonej kwoty pieniężnej do leasingobiorcy. Prowadziłoby to do wniosku, że skutek  przeniesienia wierzytelności leasingowych na nabywcę następowałby z chwilą zawarcia umowy dotyczącej transferu wierzytelności leasingowych i na warunkach w tej umowie określonych.

Z drugiej strony można w sposób uzasadniony podnosić argument, iż kategoria prawna wynagrodzenia finansującego płatnego ratami (art.7091 par.1 k.c.) wyznacza jedynie granice i sposób realizacji świadczenia, które spełnić ma korzystający, same zaś wierzytelności (jako skonkretyzowane prawa majątkowe) powstają częściami odpowiadającymi uzgodnionym ratom tego wynagrodzenia. Oznaczałoby to, że wierzytelność leasingowa nie istnieje w chwili zarówno zawierania umowy leasingu, jak i zawierania umowy dotyczącej transferu wierzytelności leasingowej, zaś każda umowa leasingu precyzuje jedynie warunki powstania poszczególnych części (rat) wierzytelności leasingowej w przyszłości (tj. w kolejnych terminach rozliczeniowych, zwykle miesięcznych). Konsekwencją takiego stanowiska musi być zatem stwierdzenie, że transfer wierzytelności leasingowych byłby wówczas oparty na specyficznej pod względem prawnym (warunkowej) konstrukcji zbycia tzw. wierzytelności przyszłych. Cechą wyróżniającą takiego typu transakcje jest to, iż zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie, z chwilą dokonania tzw. cesji wierzytelności przyszłej, nie następuje jeszcze przejście tej wierzytelności na cesjonariusza (nabywcę), wierzytelność ta bowiem jeszcze prawnie nie istnieje w chwili zbycia. Oznaczona wierzytelność zostaje przeniesiona na cesjonariusza dopiero z chwilą jej powstania w przyszłości (zgodnie z warunkami umowy, z której ta wierzytelności wynika), zatem skutek rozporządzający nie następuje w chwili zawarcia umowy cesji (por. orzeczenie IV CK 157/05, wyrok SN z dnia 09 sierpnia 2005 roku). Pełny swój skutek prawny przelew wierzytelności przyszłej wywiera dopiero z chwilą rzeczywistego (tj. prawnego) powstania danej wierzytelności, a zatem w dacie przelewu cedent (zbywca) przenosiłby na cesjonariusza jedynie tzw. ekspektatywę przyszłego prawa. Należy dodać, że Sąd Najwyższy w omawianej materii orzekł w wyroku z dnia 16 października 2002 roku, iż wskazane wyżej wymagania można uznać za spełnione, „gdy umowa dotycząca przelewu wierzytelności przyszłej zawiera dane pozwalające ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, iż to właśnie ona była objęta zawartą wcześniej umową”. Konsekwencją takiego rozwiązania byłoby więc to, że skutek przeniesienia wierzytelności leasingowych (a ściślej – poszczególnych części tej wierzytelności) na nabywcę następowałby nie z chwilą zawarcia umowy dotyczącej transferu wierzytelności leasingowych, lecz każdorazowo (i de facto periodycznie) w datach określonych w umowie leasingu jako daty płatności rat leasingowych (moment wymagalności byłby zatem tożsamy z chwilą powstania samej wierzytelności).

Należy podkreślić, że z punktu widzenia skuteczności przeniesienia wierzytelności leasingowych, powyższe zagadnienie nie kreuje w zasadzie istotnych ryzyk dla stron umowy, ponieważ nawet przy przyjęciu koncepcji transferu tzw. wierzytelności przyszłych, poziom szczegółowości opisu zasad płatności poszczególnych rat leasingowych jest zwykle w umowach leasingu na tyle wyczerpujący i precyzyjny, że miarodajne ustalenie chwili powstania i treści danej wierzytelności, a zatem i zapewnienie skuteczności prawnej przelewu wierzytelności, nie będzie rodziło wątpliwości. Z punktu widzenia natomiast innych elementów takiej transakcji możliwa rozbieżność ustalenia momentu, w którym następuje skutek prawny tego transferu w odniesieniu do danej wierzytelności, może powodować odmienną ocenę następstw (prawnych lub podatkowych) takiej czynności. Jednoznaczne rozstrzygnięcie tej kwestii może i powinno być przesądzone na poziomie treści umowy leasingu oraz konsekwentnie w umowie dotyczącej zbycia wierzytelności leasingowych.

Dodatkowo podkreślenia wymaga, że w odniesieniu do pieniężnych wierzytelności leasingowych innych niż należności z tytułu wynagrodzenia finansującego (czyli innych niż raty leasingowe), roszczenia w tym zakresie zwykle jeszcze nie istnieją w chwili zawierania umowy leasingu ponieważ istnieje wówczas jedynie podstawa dla ich ewentualnego powstania (umowy leasingu precyzują zwykle warunki lub okoliczności, w jakich może dojść do powstania takiego roszczenia, np. w związku koniecznością nałożenia na korzystającego dodatkowych opłat lub prowizji). Ze względu na powiązanie tych wierzytelności ze specyficznymi sytuacjami w przyszłości, które mogą ale nie muszą zaistnieć, ingerencja stron w treść umowy leasingu nie będzie mogła zmienić stricte przyszłego charakteru takich roszczeń. Z tych przyczyn dokonywanie czynności przeniesienia takich wierzytelności mogłoby następować albo w dacie, w której takie wierzytelności powstawałyby w rozumieniu prawnym, albo też w oparciu o wspomnianą powyżej konstrukcję przelewu tzw. wierzytelności przyszłych. Kwestia powyższa podlegałaby odpowiedniemu unormowaniu w umowie dotyczącej przeniesienia wierzytelności leasingowych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *