O ile z wypłatą dywidendy w formie pieniężnej nie wiążą się z zasady, istotne wątpliwości co do konsekwencji podatkowych, to opodatkowanie dywidendy „rzeczowej” (tzn. dywidendy w formie niepieniężnej) wciąż powoduje kontrowersje.
Obowiązek wypłaty dywidendy wynika z przepisów kodeksu spółek handlowych („ksh”), które nie określają, w jakiej formie taka wypłata powinna nastąpić. W szczególności, nie wykluczają one możliwości, by przedmiotem dywidendy były inne aktywa niż środki pieniężne. W praktyce, „wypłata” dywidendy w formie innej niż pieniężna może być podyktowana względami biznesowymi (brak gotówki na wypłatę dywidendy pieniężnej, chęć przeniesienia określonych składników majątku na wspólnika) lub podatkowymi (chęć przeniesienia składnika/składników majątku przy korzystniejszych skutkach podatkowych niż zawarcie dwóch odrębnych transakcji: sprzedaży aktywów oraz wypłaty dywidendy pieniężnej).
W zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, w związku z „wypłatą” dywidendy w formie niepieniężnej (np. poprzez przeniesienie nieruchomości lub udziałów w spółce zależnej) powstaje wątpliwość, czy takie przeniesienie składnika majątku powoduje powstanie przychodu do opodatkowania.
Art. 12 ustawy o pdop wymienia przykładowe kategorie przychodów do podatkowych, w szczególności: otrzymane pieniądze, wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań. Należy pokreślić, że nie jest to wyczerpujący katalog przychodów podatkowych. Dodatkowo, art. 14 ustawy o pdop wskazuje, że przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest, z zasady, ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.
Organy podatkowe konsekwentnie twierdzą, że przeniesienie składnika majątku w ramach dywidendy stanowi odpłatne zbycie tego składnika majątku. W konsekwencji, zdaniem organów podatkowych, należy stosować art. 14 ustawy o pdop. Oznacza to, że po stronie spółki wypłacającej dywidendę rzeczową (tzn. spółki przenoszącej składnik majątku tytułem dywidendy) powstaje przychód z odpłatnego zbycia. Organy stanowisko argumentują tym, że przepisy podatkowe (w szczególności art. 14 ustawy o pdop odnosi się do „zbycia” składnika majątku, które jest pojęciem szerszym niż „sprzedaż”, co oznacza, że odpłatne zbycie oznacza każdą formę przeniesienia składnika majątku za ekwiwalentem).
Takie stanowisko należy uznać za nieprawidłowe.
W pierwszym rzędzie należy wskazać, że w ustawie o pdop nie ma przepisu, który wskazywałby, że każde przeniesienie składnika majątku pod tytułem innym niż darmy powoduje powstanie przychodu. W szczególności, art. 14 ustawy o pdop nie definiuje pojęcia przychodu z odpłatnego zbycia, a jedynie określa zasady ustalania jego wartości. Przychód z odpłatnego zbycia składnika majątku nie został wskazany również w art. 12 ustawy o pdop.
Ponadto, wypłata dywidendy pieniężnej, czy też przeniesienie składnika majątku tytułem dywidendy niepieniężnej jest czynnością jednostronną, która z definicji nie powoduje przysporzenia po stronie spółki wypłacającej dywidendę. Spółka ta bowiem jedynie wyzbywa się określonej kwoty pieniężnej albo określonego składnika majątku. Nie można zatem twierdzić, że wskutek przeniesienia przez spółkę tytułem dywidendy rzeczowej składnika majątku, po stronie spółki powstaje przychód.
Powyższy pogląd potwierdza orzecznictwo wojewódzkich sądów administracyjnych (np. WSA w Warszawie III SA/Wa 577/11, WSA w Kielcach I SA/Ke 120/10).
Akceptacja powyższego poglądu powoduje, że dywidenda rzeczowa może być atrakcyjnym narzędziem optymalizacji podatkowej przy przenoszeniu aktywów ze spółki córki na spółkę matkę. Dokonując wyboru takiej formy wypłaty dywidendy należy jednak mieć na uwadze ryzyko wynikającego z niekorzystnego dla podatników podejścia do kwestii opodatkowania dywidend rzeczowych przez organy podatkowe. W razie więc sporu z władzami podatkowymi, szansa na korzystne dla podatnika rozstrzygnięcie będzie dopiero na etapie postępowania przed sądem administracyjnym.
