Zakres odpowiedzialności członka zarządu nie ogranicza się jedynie do kwoty nominalnej, określonej w tytule wykonawczym. Wierzycielowi należą się bowiem odsetki za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania. Niemniej jednak, jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, sposób ich obliczania w stosunku do członka zarządu spółki z o.o., a przede wszystkim zakres odsetek, którym objęty jest członek zarządu nie jest tak oczywisty, jakby się mogło wydawać.
Niniejszy problem stanowił przedmiot zagadnienia prawnego przedstawionego do rozpoznania Sądowi Najwyższemu przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu. Sąd Najwyższy wydał w tym względzie uchwałę z dnia 7 grudnia 2006 r. III CZP 118/06, w której wskazał, że w stosunku do członka zarządu spółki z o.o. można dochodzić odsetek za opóźnienie od należności głównej, jak również kosztów procesu, kosztów postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej.
Zgodnie z powyższym orzeczeniem wydawać by się mogło, iż wystarczy zażądać w pozwie opartym na 299 h.s.h. odsetek od chwili wymagalności roszczenia stwierdzonego np. tytułem wykonawczym. Nic bardziej mylnego. Z orzeczeń Sądu Najwyższego (np. wyroków z 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/2000, oraz z 22 czerwca 2005 r., III CK 678/2004) wynika, iż warunkiem sine qua non skutecznego dochodzenia tych odsetek jest ich pierwotne zsumowanie i wyrażenie kwotowo.
„Niewyegzekwowane odsetki za zwłokę w zapłacie składek na ubezpieczenie społeczne mogłyby być – jak wyżej wyjaśniono – objęte jedynie odszkodowaniem dochodzonym na podstawie art. 298 k.h., lecz wtedy powinno się je zsumować i wyrazić kwotowo”. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/2000,
Powyższa praktyka orzecznicza wynika z założenia zgodnie z którym zastosowanie znajdzie zasada wynikająca z art. 455 k.c. mówiąca o tym, że roszczenia odszkodowawcze dochodzone w oparciu o art. 299 k.s.h. stają się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu do zapłaty należności, których nie sposób było uzyskać w egzekucji skierowanej przeciwko spółce z o.o. ze względu na jej bezskuteczność.
Roszczenie określone w art. 299 k.s.h. powstaje w zasadzie w dacie bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce, z reguły bowiem już wtedy, gdy egzekucja okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia. Termin spełnienia takiego odszkodowawczego świadczenia nie jest jednak oznaczony ani z właściwości zobowiązania nie wynika. Wymagalność roszczenia należy więc określić zgodnie z art. 455 k.c., a zatem niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania i dopiero od dnia wymagalności świadczenia wierzyciel, zgodnie z art. 481 k.c., może żądać odsetek za opóźnienie w jego spełnieniu. Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2006 r. III CZP 118/06
Opisane w powyższym judykacie wezwanie do zapłaty skierowane do członka zarządu powinno wskazywać zakres kwotowy, którego uregulowania żądamy. Oczywiście powyższe powinno znaleźć odzwierciedlenie w pozwie, który musi korespondować z wezwaniem. Należy w nim zatem skapitalizować sumę dochodzonych odsetek za okres od daty wymagalności roszczenia, do dnia np. wezwania do zapłaty lub wytoczenia powództwa.
Praktyka orzecznicza wskazuje, iż użycie w pozwie przeciwko członkowi zarządu często powielanych sformułowań „od dnia wymagalności do dnia zapłaty” będzie skutkowało oddaleniem w tym zakresie powództwa. Owa wymagalność tyczy się bowiem roszczenia odszkodowawczego powstałego wskutek bezskuteczności egzekucji wobec spółki, a nie roszczenia o zapłatę kwoty głównej. Taka szkoda powstaje w momencie bezskuteczności owej egzekucji i wówczas staje się wymagalna.
„termin spełnienia świadczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 299 § 1 ksh nie jest oznaczony i nie wynika z właściwości zobowiązania, stąd świadczenie powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do jego wykonania”. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 118/06
Z powyższego wynika zatem, że czym innym są odsetki za opóźnienie należne od kwoty głównej, a czym innym jest kwestia pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności z tytułu odsetek za opóźnienie liczonych na podstawie art. 481 k.c. od kwoty odszkodowania (a nie kwoty głównej należności) dochodzonego na podstawie art. 299 k.s.h.
Warto jeszcze nadmienić, że powyższe ustalenia mają zastosowanie przy założeniu, że odpowiedzialność określona w art. 299 k.s.h. ma charakter odszkodowawczy. Pogląd ten, choć nie jedyny, należy na chwilę obecną uznać za dominujący w orzecznictwie (np. uchwały z dnia 4 lipca 1997 r., III CZP 24/97, OSNC 1997, Nr 11, poz. 165, z dnia 15 czerwca 1999 r., III CZP 10/99, OSNC 1999, Nr 12, poz. 203, wyroki z dnia 19 stycznia 2000 r., II CKN 682/98, nie publ., z dnia 15 maja 2001 r., I CKN 1189/98, nie publ., uchwała z dnia 20 grudnia 2001 r., III CZP 69/01, OSNC 2002, Nr 10, poz. 118, wyroki z dnia 7 czerwca 2002 r., IV CKN 1138/00, nie publ., z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, OSNC 2003, Nr 2, poz. 22, z dnia 28 listopada 2003 r., IV CK 219/02, nie publ., z dnia 28 stycznia 2004 r., IV CK 176/02, „Wokanda” 2004, Nr 9, poz. 7, z dnia 21 maja 2004 r., III CK 55/03, z dnia 27 października 2004 r., IV CK 148/04, nie publ., z dnia 14 czerwca 2005 r., z dnia V CK 719/04, nie publ., z dnia 24 czerwca 2005 r., V CK 736/04, nie publ.).
Niniejszy problem stanowił przedmiot zagadnienia prawnego przedstawionego do rozpoznania Sądowi Najwyższemu przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu. Sąd Najwyższy wydał w tym względzie uchwałę z dnia 7 grudnia 2006 r. III CZP 118/06, w której wskazał, że w stosunku do członka zarządu spółki z o.o. można dochodzić odsetek za opóźnienie od należności głównej, jak również kosztów procesu, kosztów postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej.
Zgodnie z powyższym orzeczeniem wydawać by się mogło, iż wystarczy zażądać w pozwie opartym na 299 h.s.h. odsetek od chwili wymagalności roszczenia stwierdzonego np. tytułem wykonawczym. Nic bardziej mylnego. Z orzeczeń Sądu Najwyższego (np. wyroków z 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/2000, oraz z 22 czerwca 2005 r., III CK 678/2004) wynika, iż warunkiem sine qua non skutecznego dochodzenia tych odsetek jest ich pierwotne zsumowanie i wyrażenie kwotowo.
„Niewyegzekwowane odsetki za zwłokę w zapłacie składek na ubezpieczenie społeczne mogłyby być – jak wyżej wyjaśniono – objęte jedynie odszkodowaniem dochodzonym na podstawie art. 298 k.h., lecz wtedy powinno się je zsumować i wyrazić kwotowo”. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/2000,
Powyższa praktyka orzecznicza wynika z założenia zgodnie z którym zastosowanie znajdzie zasada wynikająca z art. 455 k.c. mówiąca o tym, że roszczenia odszkodowawcze dochodzone w oparciu o art. 299 k.s.h. stają się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu do zapłaty należności, których nie sposób było uzyskać w egzekucji skierowanej przeciwko spółce z o.o. ze względu na jej bezskuteczność.
Roszczenie określone w art. 299 k.s.h. powstaje w zasadzie w dacie bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce, z reguły bowiem już wtedy, gdy egzekucja okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia. Termin spełnienia takiego odszkodowawczego świadczenia nie jest jednak oznaczony ani z właściwości zobowiązania nie wynika. Wymagalność roszczenia należy więc określić zgodnie z art. 455 k.c., a zatem niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania i dopiero od dnia wymagalności świadczenia wierzyciel, zgodnie z art. 481 k.c., może żądać odsetek za opóźnienie w jego spełnieniu. Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2006 r. III CZP 118/06
Opisane w powyższym judykacie wezwanie do zapłaty skierowane do członka zarządu powinno wskazywać zakres kwotowy, którego uregulowania żądamy. Oczywiście powyższe powinno znaleźć odzwierciedlenie w pozwie, który musi korespondować z wezwaniem. Należy w nim zatem skapitalizować sumę dochodzonych odsetek za okres od daty wymagalności roszczenia, do dnia np. wezwania do zapłaty lub wytoczenia powództwa.
Praktyka orzecznicza wskazuje, iż użycie w pozwie przeciwko członkowi zarządu często powielanych sformułowań „od dnia wymagalności do dnia zapłaty” będzie skutkowało oddaleniem w tym zakresie powództwa. Owa wymagalność tyczy się bowiem roszczenia odszkodowawczego powstałego wskutek bezskuteczności egzekucji wobec spółki, a nie roszczenia o zapłatę kwoty głównej. Taka szkoda powstaje w momencie bezskuteczności owej egzekucji i wówczas staje się wymagalna.
„termin spełnienia świadczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 299 § 1 ksh nie jest oznaczony i nie wynika z właściwości zobowiązania, stąd świadczenie powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do jego wykonania”. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 118/06
Z powyższego wynika zatem, że czym innym są odsetki za opóźnienie należne od kwoty głównej, a czym innym jest kwestia pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności z tytułu odsetek za opóźnienie liczonych na podstawie art. 481 k.c. od kwoty odszkodowania (a nie kwoty głównej należności) dochodzonego na podstawie art. 299 k.s.h.
Warto jeszcze nadmienić, że powyższe ustalenia mają zastosowanie przy założeniu, że odpowiedzialność określona w art. 299 k.s.h. ma charakter odszkodowawczy. Pogląd ten, choć nie jedyny, należy na chwilę obecną uznać za dominujący w orzecznictwie (np. uchwały z dnia 4 lipca 1997 r., III CZP 24/97, OSNC 1997, Nr 11, poz. 165, z dnia 15 czerwca 1999 r., III CZP 10/99, OSNC 1999, Nr 12, poz. 203, wyroki z dnia 19 stycznia 2000 r., II CKN 682/98, nie publ., z dnia 15 maja 2001 r., I CKN 1189/98, nie publ., uchwała z dnia 20 grudnia 2001 r., III CZP 69/01, OSNC 2002, Nr 10, poz. 118, wyroki z dnia 7 czerwca 2002 r., IV CKN 1138/00, nie publ., z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, OSNC 2003, Nr 2, poz. 22, z dnia 28 listopada 2003 r., IV CK 219/02, nie publ., z dnia 28 stycznia 2004 r., IV CK 176/02, „Wokanda” 2004, Nr 9, poz. 7, z dnia 21 maja 2004 r., III CK 55/03, z dnia 27 października 2004 r., IV CK 148/04, nie publ., z dnia 14 czerwca 2005 r., z dnia V CK 719/04, nie publ., z dnia 24 czerwca 2005 r., V CK 736/04, nie publ.).
Bibliografia:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/2000,
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r., III CK 678/2004
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 118/06