Organy podatkowe jak również sądy administracyjne prezentują stanowisko, iż nie stanowią przedmiotu opodatkowania te przychody, które są wynikiem czynności, które nie mogą być skuteczne w sposób przewidziany prawem, ponieważ są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub zabronione przez prawo karne. Warto zwrócić uwagę na ograniczenia w tym zakresie mające zastosowanie do kosztów podatkowych. Wynika to wprost z treści znowelizowanych z dniem 1 stycznia 2011 r., przepisów art. 16 ust.1 pkt 66 ustawy CIT oraz art. 23 ust. 1 pkt 61 ustawy PIT. Zmiana ta nie ma charakteru istotnie merytorycznego, lecz bardziej precyzującego i daje wskazanie w jakim kierunku powyższe przepisy powinny być interpretowane.
Powołane przepisy stanowią, iż nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów poniesionych wydatków oraz wartości przekazanych rzeczy, praw lub wykonanych usług, wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, w szczególności w związku z popełnieniem przestępstwa określonego w art. 229 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.). Ze znowelizowanych przepisów ustaw podatkowych wyraźnie wynika, iż korzyści majątkowych wręczanych osobom pełniącym funkcje publiczne nie można uznać za koszty uzyskania przychodów.
W stanie prawnym obowiązującym do końca 2010 roku kosztów uzyskania przychodów nie stanowiły poniesione wydatki oraz wartości przekazanych rzeczy, praw lub wykonanych usług, wynikających z czynności, które nie mogły być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Przepisy te zostały wprowadzone ustawą z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 209, poz. 1316 z późn. zm.), w celu wykonania zalecenia Grupy Roboczej OECD do spraw Zwalczania Przekupstwa Zagranicznych Funkcjonariuszy Publicznych w Międzynarodowych Transakcjach Handlowych. Zalecenie to dotyczyło wprowadzenia poprawki do ustawodawstwa, która jasno potwierdziłaby, iż łapówki nie mogą być odliczane od podatku oraz rozważenie w tym celu wyraźnego zakazu odliczania łapówek od podatku.
W wyniku realizacji tego zalecenia w pełnym zakresie, z dniem 1 stycznia 2011 r. dodano do treści analizowanych przepisów bezpośrednie odniesienie do wręczanych korzyści majątkowych w związku z popełnieniem przestępstwa przekupstwa określonego w art. 229 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny.
Analizując powyższe przepisy, warto odnieść ich treść do przepisów Kodeksu cywilnego. Kodeks cywilny jako czynności które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy wymienia m.in. czynności sprzeczne z nakazami zawartymi w powszechnie obowiązujących przepisach prawa oraz czynności sprzeczne z normami moralnymi powszechnie akceptowanymi w danym społeczeństwie. Czynności wynikające z popełnienia przestępstwa również nie mogą być prawnie skuteczne (np. wręczenie łapówki). Dla podatników podatków dochodowych, ma to istotne znaczenie, bowiem umowy cywilnoprawne nie mogą być wykorzystywane do obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa podatkowego, ponieważ wszelkie obowiązki podatkowe, a także związane z nimi uprawnienia mogą wynikać tylko z ustaw podatkowych i nie mogą być znoszone, zmieniane czy też rozszerzane umowami cywilnymi. Tak orzekł m.in. NSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 3 lipca 1997 r., sygn. akt I SA/Wr 1671/96 w którym uznał, iż organ podatkowy ma prawo i obowiązek badania oraz oceny treści i celu umowy, z uwzględnieniem w tej ocenie rzeczywistych działań stron umowy w zakresie jej skutków podatkowych.
W świetle powyższego, podatnik przed dokonaniem oceny czy poniesiony wydatek może zostać zaliczony do kosztów podatkowych, powinien dokonać szczegółowej analizy nie tylko zawartej umowy pomiędzy stronami ale przede wszystkim zweryfikować rzeczywisty charakter poniesionego wydatku oraz zadbać o wyczerpujące i kompletne dowody potwierdzające ich charakter, tj. czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.