Dokonując zakupów inwestycyjnych przedsiębiorcy powinni dobrze zastanowić się, jak długo będą używali zakupiony składnik majątkowy. Błędne oszacowania przewidywanego okresu używania może bowiem skutkować negatywnymi konsekwencjami podatkowymi. Wynika to z przepisów ustaw podatkowych (ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: updop oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: updof), które przewidują, iż wydatki poniesione na nabycie środków trwałych stanowią koszty podatkowe poprzez odpisy amortyzacyjne dokonywane w okresie ich amortyzacji. Natomiast wydatki na nabycie składników majątku nie będących środkami trwałymi mogą być zaliczane do kosztów podatkowych w momencie uzyskania przychodu z ich zbycia albo w momencie ich poniesienia.
Przypomnijmy, iż z podatkowej definicji środków trwałych wynika, że zalicza się do nich tylko te składniki majątku, których przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok. Dlatego też prawidłowe oszacowanie przewidywanego okresu używania składników majątkowych ma istotne znaczenie praktyczne. Zatem w sytuacji, gdy podatnik przewiduje, że zakupiony przez niego składnik majątku nie będzie używany dłużej niż rok, nie zalicza go do środków trwałych. Istnieje jednak pewne ryzyko, polegające na tym, iż przewidywania podatnika nie zawsze mogą być trafne lub okoliczności mogą się po prostu zmienić. Może się bowiem zdarzyć, że w chwili zakupu danego składnika majątkowego podatnik planuje używać go przez okres np. 6 miesięcy i z tego powodu nie zalicza go do środków trwałych. Po pewnym czasie okazuje się jednak, że podatnik z uzasadnionych przyczyn postanawia wciąż z niego korzystać, a łączny okres używania jest dłuższy niż rok. Pod względem podatkowym oznacza to konieczność zaliczenia tego składnika majątku do środków trwałych. Z takim późniejszym (niż chwila przekazania do używania) zaliczeniem danych składników majątkowych do środków trwałych wiążą się określone konsekwencje podatkowe. Przepisy updop oraz updof wskazują, co podatnik powinien uczynić w przypadku późniejszego ujawnienia środka trwałego (art. 16e updop oraz 22e updof).
Po pierwsze, w miesiącu następującym po miesiącu, w którym upłynął rok od chwili przekazania do używania danego składnika majątkowego, podatnik powinien wprowadzić go do ewidencji środków trwałych oraz amortyzować go w całym okresie amortyzacji wg stawek przewidzianych w wykazie stawek amortyzacyjnych, określonych w załączniku do updop/updof. W praktyce oznacza to, że w przypadku ujawnionych środków trwałych podatnicy nie mają możliwości stosowania podwyższonych lub obniżonych stawek amortyzacyjnych.
Należy mieć również na uwadze, że zaliczenie do kosztów podatkowych wydatków na nabycie środka trwałego w momencie ich poniesienia oznacza, że podatnik zawyżył koszty podatkowe tego okresu. Wydatki te powinny być bowiem zaliczane do kosztów w postaci odpisów amortyzacyjnych przez cały okres amortyzacji, a nie jednorazowo w momencie ich poniesienia. Z tego względu podatnik zobowiązany jest w momencie zaliczenia danego składnika majątku do środków trwałych zmniejszyć koszty uzyskania przychodów o różnicę między ceną nabycia tego składnika a kwotą odpisów amortyzacyjnych, przypadającą na okres ich dotychczasowego używania. Jeżeli różnica ta jest wyższa od kosztów danego miesiąca, nierozliczona nadwyżka kosztów pomniejsza koszty w następnych miesiącach. Do obliczania kwoty odpisów amortyzacyjnych przypadającej na okres dotychczasowego używania, podobnie jak do samej amortyzacji, również stosuje się stawki określone w załączniku do updop/updof. Ponadto, za okres od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie danego składnika majątku do dnia, w którym okres ich używania przekroczył rok podatnik powinien też naliczyć odsetki. Odsetki nalicza się wg stawki przewidzianej dla odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, obowiązującej w dniu zaliczenia składnika majątku do środków trwałych. Odsetki płatne są do 20 dnia miesiąca następującym po miesiącu, w którym upłynął rok od chwili przekazania do używania danego składnika majątkowego. Podatnicy powinni też pamiętać, by kwotę odsetek wykazać w zeznaniu CIT-8 składanym za rok podatkowy, za który naliczone zostały odsetki.
Opisane powyżej zasady mają zastosowanie również do sytuacji, gdy podatnik przed upływem roku faktycznego używania danego składnika decyduje się zaliczyć go do środków trwałych. Szybsze podjęcie decyzji przez podatnika stawia go w nieco korzystniejszej sytuacji, gdyż w takim przypadku odsetki są naliczane jedynie do dnia zaliczenia składnika majątkowego do środków trwałych.
Podstawa prawna: art. 16e ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 22e ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
