Instytucja umorzenia zobowiązań wynika z uregulowań kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego zobowiązanie wygasa wówczas, gdy wierzyciel zwalnia z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Wynika więc z tego, że w celu skutecznego umorzenia wierzytelności konieczne jest:
- ze strony wierzyciela – oświadczenie woli o zwolnieniu dłużnika z długu,
- ze strony dłużnika – oświadczenie woli, że zwolnienie to przyjmuje.
Oznacza to, że warunkiem zaliczenia do kosztów przez wierzyciela umorzonej wierzytelności jest posiadanie przez niego oświadczenia dłużnika, że zwolnienie z długu przyjmuje. Brak takiego oświadczenia uniemożliwia zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów umorzonej wierzytelności.Wyrażenie przez dłużnika zgody na przyjęcie przez niego zwolnienia z długu powoduje konieczność wykazania w księgach rachunkowych przychodu: pozostałego przychodu operacyjnego albo przychodu finansowego w zależności od charakteru umorzonego zobowiązania.
W księgach rachunkowych wartość umorzonej kwoty głównej zobowiązania należy zaliczyć do pozostałych przychodów operacyjnych zapisem:
- Wn Rozrachunki z dostawcami( lub inne konto rozrachunków
- Ma) Pozostałe przychody operacyjne
Umorzone odsetki zwiększają wartość przychodów finansowych. Ujmuje się je następująco:
- Wn Rozrachunki z dostawcami( lub inne konto rozrachunków
- Ma Przychody finansowe
Przykład
Spółka GAMA posiadała zobowiązanie z tytułu zakupu towarów od spółki X. W dniu 15 marca 2010 roku otrzymała decyzję o umorzeniu jej tego zobowiązania w kwocie brutto 36.600zł i 2500zł naliczonych odsetek. Przyjęto zwolnienie z długu i zaksięgowano:
- Wn Rozrachunki z dostawcami 37.100 zł
- Ma Przychody finansowe 2.500zł
- Ma Pozostałe przychody operacyjne 36.600 zł
Warto podkreślić, ze na podstawie art. 12 ust 1 pkt. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wartość umorzonych ( podobnie jak i przedawnionych) zobowiązań z pewnymi wyjątkami musi być zaliczona do przychodów podlegających opodatkowaniu. Nie stanowią przychodów podatkowych umorzone pożyczki z Funduszu pracy oraz na podstawie art. 12 ust 4 pkt 8 updop kwoty stanowiące równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także z tytułu pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z:
- bankowym postępowaniem ugodowym w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków lub
- postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego, lub
- realizacją programu restrukturyzacji na podstawie odrębnych ustaw,
Podstawa prawna
Art. 35b ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm)
art. 508 Ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93, ze zm)
art. 12 ust 1 pkt 3 i art. 12 ust 4 pkt 8 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z poźn. zm.)
