Zgodnie z przepisami dotyczącymi cienkiej kapitalizacji (art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych), za koszty uzyskania przychodów nie uważa się: (i) odsetek od pożyczek udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki – w części, w jakiej pożyczka przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; oraz (ii) odsetek od pożyczek udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam udziałowiec (akcjonariusz) posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych udziałowców (akcjonariuszy) oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki – w części, w jakiej pożyczka przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek.
Z przywołanych przepisów wynika, że jeśli ograniczenia cienkiej kapitalizacji mają zastosowanie, wówczas część zapłaconych odsetek od pożyczki nie stanowi kosztów uzyskania przychodów. Ograniczenia te mają zastosowanie, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:
- pożyczkodawcę i pożyczkobiorcę łączą określone powiązania kapitałowe, tj. pożyczka została udzielona przez bezpośredniego udziałowca lub przez spółkę siostrzaną, przy czym w obu przypadkach przepisy przewidują określony, minimalny udział w kapitale zakładowym, poniżej którego cienka kapitalizacja nie ma zastosowania;
- zostanie przekroczony określony limit zadłużenia w określonym momencie, tj. wartość zadłużenia pożyczkobiorcy wobec określonych podmiotów na moment spłaty odsetek przekroczy 3-krotność kapitału zakładowego pożyczkobiorcy;
- wyłączenie z kosztów uzyskania przychodów następuje tylko w takiej proporcji, w jakiej zadłużenie przekracza 3-krotność kapitału zakładowego.
Z powyższego wynika, że proces ustalania, czy dane finansowanie podlega restrykcjom cienkiej kapitalizacji powinien być dwustopniowy, tj. podlega ocenie na moment udzielenia pożyczki i następnie finalnie na moment spłaty odsetek. Na obu etapach pożyczkodawcą i uprawnionym do odsetek powinien być kwalifikowany udziałowiec. W przeciwnym razie, restrykcje dotyczące cienkiej kapitalizacji nie mają zastosowania. Ostateczny wynik tej analizy (określenie wartości zadłużenia oraz kwalifikowanych udziałowców, w odniesieniu do których ustalana jest ta wartość zadłużenia) ustala się w momencie spłaty odsetek.
[page_break]
Zmiana wierzyciela lub zmiana udziałowca
A zatem, w sytuacji, gdy pożyczka została udzielona przez kwalifikowanego udziałowca, lecz jej spłata nastąpi do podmiotu niebędącego udziałowcem, to spłata odsetek od takiej pożyczki nie powinna podlegać pod ograniczenia cienkiej kapitalizacji. Wskazana zmiana charakteru pożyczki może wynikać:
- ze zmiany wierzyciela (np. w wyniku cesji wierzytelności z tytułu pożyczki i odsetek na inny podmiot, nie będący udziałowcem lub spółką-siostrą, albo przeniesienia wierzytelności w innej formie, jak np. datio in solutum czyli świadczenie w miejsce wykonania lub subrogacja czyli wstąpienie w prawa wierzyciela);
- zmiany statusu wierzyciela, który na moment spłaty pożyczki i odsetek nie jest już udziałowcem pożyczkobiorcy (np. w wyniku sprzedaży udziałów).
Niestosowanie przepisów o cienkiej kapitalizacji we wskazanych sytuacjach potwierdzają niektóre interpretacje podatkowe Ministra Finansów i urzędów skarbowych wydane w indywidualnych sprawach podatników (np. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 12 stycznia 2010 r. – znak IBPBI/2/423-40/10/SD, postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego wydane przez Łódzki Urząd Skarbowy z 25 marca 2005 r. – znak ŁUS-II-2-423/8/05/KK), a także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 12 stycznia 2011 r. (sygn. III SA/Wa 1052/10, wyrok nieprawomocny).
Należy jednak podkreślić, że takie podejście nie jest wolne od ryzyka podatkowego, ponieważ stanowisko organów podatkowych w tej kwestii jest niejednolite. Minister Finansów zajmował również negatywne stanowisko w podobnych sprawach uznając, że ograniczenia cienkiej kapitalizacji mają zastosowanie mimo zmiany wierzyciela lub jego statusu (np. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 29 kwietnia 2011 r. – znak IPPB3/423-98/11-2/AG oraz z 18 marca 2009 r. – znak IPPB3/423-1712/08-4/AG).
Najpierw kapitał, potem odsetki
Innym i jak na razie bezpieczniejszym sposobem zminimalizowania negatywnych skutków cienkiej kapitalizacji jest odpowiednie skonstruowanie umowy pożyczki, tak aby w pierwszej kolejności spłacany był kapitał pożyczki, a dopiero na końcu naliczone odsetki.
Zgodnie z przepisami o cienkiej kapitalizacji, stosunek zadłużenia wobec kwalifikowanych udziałowców do kapitału zakładowego pożyczkobiorcy bada się dopiero na moment zapłaty odsetek. Dlatego też, można zaplanować spłatę odsetek od pożyczki dopiero w momencie, gdy kapitał zakładowy jest podwyższony lub kapitał pożyczki jest spłacony, dzięki czemu zadłużenie na moment zapłaty odsetek jest znacznie niższe. Jeżeli na dzień zapłaty odsetek zadłużenie spółki wobec kwalifikowanych udziałowców nie przekroczy 3-krotności kapitału zakładowego, wówczas do wypłacanych odsetek nie będą miały zastosowania ograniczenia wynikające z przepisów o cienkiej kapitalizacji. Jeśli próg ten zostanie przekroczony, ograniczenia wynikające z cienkiej kapitalizacji będą miały zastosowanie, jednak ich skutek będzie mniejszy (tj. zadłużenie przekraczające 3-krotność kapitału będzie mniejsze i tym samym, proporcjonalnie mniejsza część odsetek zostanie wyłączona z kosztów uzyskania przychodów).
Rozwiązanie to jest powszechnie akceptowane przez władze skarbowe (np. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 21 października 2010 r. – znak ITPB3/423-399/10/PS, interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 marca 2010 r. – znak ILPB3/423-124/10-2/KS).
