Na przestrzeni lat stosunkowo często władze skarbowe i sądy zajmowały sprzeczne stanowiska odnośnie skutków zbycia przedsiębiorstwa/zorganizowanej części przedsiębiorstwa, w szczególności w zakresie opodatkowania goodwill podatkiem od czynności cywilnoprawnych (dalej: „PCC”). Zagadnienie to w dalszym ciągu budzi kontrowersje i staje się przedmiotem orzeczeń sądów administracyjnych.
Istota sporu dotyczy tego, czy można uznać, że dodatnia wartość firmy jest prawem majątkowym, które stanowi przedmiot opodatkowania PCC w razie sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Obecnie dominuje pogląd, zgodnie z którym przedsiębiorstwo/zorganizowana część przedsiębiorstwa nie stanowi odrębnego prawa podmiotowego dla potrzeb PCC. Jego sprzedaż uważana jest za zbycie zbioru składników (złożonego z rzeczy oraz praw majątkowych). Zgodnie z obowiązującymi zasadami, PCC wymierzany jest więc od łącznej sumy wartości rynkowej poszczególnych składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jeżeli podatnik wyodrębni wartość rzeczy lub praw składających się na przedsiębiorstwo/zorganizowaną część przedsiębiorstwa, będzie mógł zastosować różne stawki PCC (2% lub 1%).
Należy zauważyć, że obecnie organy podatkowe oraz sądy administracyjne w znaczącej większości przypadków uznają goodwill za prawo majątkowe podlegające opodatkowaniu PCC. Za przykład posłużyć może wydany niedawno wyrok WSA w Gliwicach z dnia 16 marca 2016 r. (sygn. akt I SA/Gl 1220/15). Stwierdzono w nim, że dodatnia wartość firmy ma charakter prawa majątkowego, ponieważ stanowi ona wymierną wartość majątkową, jest elementem nierozerwalnie związanym z przedsiębiorstwem oraz można ją zbyć.
W mojej opinii, podejście to jest błędne i wynika z niezrozumienia, czym jest dodatnia wartość firmy. Co więcej, stanowisko to było wielokrotnie kwestionowane w literaturze prawnopodatkowej. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, że goodwill stanowi jedynie pewną wartość przyjmowaną dla celów podatkowych lub bilansowych. Dodatnia wartość firmy nie stanowi prawa podmiotowego, z którego wynikałyby jakiekolwiek uprawnienia, nie może stanowić więc prawa majątkowego. Goodwill jako stan faktyczny o niesamodzielnym charakterze nie może stanowić odrębnego przedmiotu umowy sprzedaży. Zauważyć należy również, że goodwill powstaje jedynie w momencie zbycia. Sprzedaż ma zaś charakter translatywny, tj. dochodzi do przeniesienia prawa z majątku jednej osoby do majątku drugiej osoby w niezmienionym kształcie. Dodatnia wartość firmy nie istnieje przed dokonaniem sprzedaży.
Ze względu na ugruntowanie się w ostatnim czasie w linii orzeczniczej sądów stanowiska, zgodnie z którym goodwill to zbywalne prawo majątkowe, zalecane jest uwzględnianie tej wartości przy ustalaniu podstawy opodatkowania PCC. Nie zmienia to jednak faktu, że jest to – w mojej ocenie – działanie bezpodstawne. Sytuacja ta powoduje, że konieczna jest bądź zmiana stanowiska prezentowanego przez sądy administracyjne, bądź też nowelizacja przepisów ustawy o PCC.
