System VAT-marża polega na określaniu podstawy opodatkowania dla celów VAT w wysokości marży liczonej jako różnica pomiędzy ceną sprzedaży a ceną zakupu towarów objętych tym systemem. Procedura ta może być natomiast stosowana wyłącznie w odniesieniu do ściśle określonych towarów. Dlatego na potrzeby stosowania tego systemu w art. 120 ustawy o VAT ustawodawca zawarł definicje dzieł sztuki, antyków, towarów używanych oraz przedmiotów kolekcjonerskich.
Zgodnie z definicją ustawową na potrzeby stosowania art. 120 ustawy o VAT, przez przedmioty kolekcjonerskie rozumie się:
– znaczki pocztowe lub skarbowe, stemple pocztowe, koperty pierwszego obiegu, ostemplowane materiały piśmienne i im podobne, ofrankowane, a jeżeli nieofrankowane, to uznane za nieważne i nieprzeznaczone do użytku jako ważne środki płatnicze (kod CN 9704 00 00),
– kolekcje oraz przedmioty kolekcjonerskie o wartości zoologicznej, botanicznej, mineralogicznej, anatomicznej, historycznej, archeologicznej, paleontologicznej, etnograficznej lub numizmatycznej (kod CN 9705 00 00), a także przedmioty kolekcjonerskie, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT, za które uważa się monety ze złota, srebra lub innego metalu oraz banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy lub które mają wartość numizmatyczną i do których nie stosuje się zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT.
Z uwagi na fakt, iż system VAT-marża jest systemem zharmonizowanym, polskie przepisy stanowią implementację przepisów unijnych, które również zawierają definicję przedmiotów kolekcjonerskich dla potrzeb stosowania tego systemu. Zgodnie z art. 311 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej [dalej: dyrektywa VAT], przedmioty kolekcjonerskie stanowią:
– znaczki pocztowe lub skarbowe, stemple pocztowe, koperty pierwszego dnia obiegu, papeteria ostemplowana lub podobna, skasowane lub nieskasowane, ale nie znajdujące się w obiegu i nie przeznaczone do obiegu (kod CN 9704 00 00),
– kolekcje i przedmioty kolekcjonerskie, zoologiczne, botaniczne, mineralogiczne, anatomiczne, historyczne, archeologiczne, paleontologiczne, etnograficzne lub numizmatyczne (kod CN 9705 00 00).
Zestawiając definicje zawarte w art. 120 ustawy o VAT oraz w art. 311 dyrektywy VAT, widoczna jest różnica w zakresie przedmiotów kolekcjonerskich, a polska definicja przedmiotów kolekcjonerskich jest szersza niż definicja unijna. Zgodnie bowiem z polskimi przepisami, przedmioty kolekcjonerskie stanowią również przedmioty kolekcjonerskie, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT, tj. monety ze złota, srebra lub innego metalu oraz banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy lub które mają wartość numizmatyczną i do których nie stosuje się zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT. Polskie przepisy odwołują się w tym zakresie do definicji przedmiotów kolekcjonerskich stosowanej na potrzeby zwolnienia z podatku dla transakcji dotyczących środków płatniczych.
Powyższa rozbieżność powoduje różnorodne konsekwencje – zarówno praktyczne jak i podatkowe – dla podatników prowadzących działalność w zakresie przedmiotów kolekcjonerskich.
Z jednej strony szersza definicja krajowa przedmiotów kolekcjonerskich jest korzystna dla podatników prowadzących działalność w zakresie ich kupna lub importu i następnie sprzedaży w kraju. Podatnicy ci mogą stosować bowiem system VAT-marża do monet i banknotów kolekcjonerskich o wartości numizmatycznej, które nie są klasyfikowane do kodu CN 9705 00 00. Na marginesie można wskazać, iż kolekcjonerskie monety, będące prawnym środkiem płatniczym są klasyfikowane do kodu CN 7118, natomiast takie banknoty do CN 4907.
Różnice w zakresie przedmiotów kolekcjonerskich powodują jednak, że polscy podatnicy nie mogą stosować systemu VAT-marża w stosunku do towarów, stanowiących przedmioty kolekcjonerskie wyłącznie w Polsce, nabywanych z innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Tam bowiem przedmioty kolekcjonerskie są definiowane zgodnie z dyrektywą VAT i przepisami lokalnymi. W takich przypadkach polscy podatnicy są obowiązani do stosowania zasad ogólnych opodatkowania VAT (tj. powinni rozpoznać nabycie wewnątrzwspólnotowe i następnie sprzedaż). W praktyce oznacza to wyższy VAT i ostatecznie wyższą cenę, jaką płacą kolekcjonerzy.