Przedawnienie roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia

Wedle kodeksu cywilnego, za świadczenie nienależne należy uznać świadczenie, gdy ten kto je spełnił nie był w ogóle zobowiązany względem osoby której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca doświadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się co do zasady w chwili, w której roszczenie staje się wymagalne, z zastrzeżeniem sytuacji, kiedy bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się zanim nastąpi wymagalność roszczenia. Sytuacja taka może nastąpić jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, wówczas bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie /M.Prawn. 2009/11/578/. Zasada ta wynika wprost z art. 120 kodeksu cywilnego, i ma swoje zastosowanie dla rozważań dotyczących niektórych przypadków roszczeń o zwrot nienależnego świadczenia.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 kwietnia 2009 roku, II CSK 625/08 rozpoznając sprawę, w której ustalenie początku biegu terminu przedawnienia zależało od podjęcia czynności przez uprawnionego zważył, iż „bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z nienależytego świadczenia, spełnionego w wykonaniu nieważnej czynności prawnej, rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony mógł w najwcześniej możliwym terminie wezwać zobowiązanego do zapłaty (art. 120 § 1 zd. drugie i art. 410 § 2 kc)”.

Sąd Najwyższy rozpoznając przedmiotową sprawę odwołał się do powszechnie funkcjonującej w omawianym temacie doktryny. Powszechnie bowiem jest uważane, iż zdanie drugie w art. 120 § 1 k.c. powinno być traktowane jako lex specialis w odniesieniu do reguły ogólnej w przedmiocie zasad ustalenia początku biegu terminu przedawnienia. Treść art. 120 § 1 k.c. wskazuje wprost, iż przedawnienie może rozpocząć swój bieg, pomimo że świadczenie nie jest jeszcze wymagalne. Jednakże Sąd Najwyższy wyraźnie podkreślił, iż taka interpretacja zasad prawa cywilnego nie powoduje, że bieg przedawnienia w omawianej sytuacji rozpoczyna się wraz z zawarciem umowy. Określenie chwili początkowej dla biegu przedawnienia zależy od wielu czynników, a w szczególności od rodzaju świadczenia, jakie ma być spełnione. Nie można więc określić z zasady chwili rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia, a jedynie indywidualnie w odniesieniu do konkretnie rozpoznawanej sytuacji.

Jednoznacznie można stwierdzić, podzielając w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego, iż w okolicznościach, o których mowa w art. 120 § 1 zd. 2 k.c., data początku biegu przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia powinna zostać ustalona przez „dodanie do daty zawarcia umowy najkrótszego czasu, jaki w konkretnych okolicznościach jest niezbędny wierzycielowi dla dokonania wezwania dłużnika do wykonania zobowiązania oraz czasu, jaki jest potrzebny dłużnikowi, działającemu z należytą starannością, aby mógł spełnić świadczenie wykonując to zobowiązanie” (SN, wyrok z dnia 29 kwietnia 2009 roku, II CSK 625/08). Wprowadzenia takiej zasady powoduje, iż początek biegu terminu przedawnienia roszczenia o zwrot nienależytego świadczenia, da się ocenić obiektywnie, jako właściwy dla wierzyciela i dłużnika, i nie jest związany faktycznymi czynnościami wierzyciela, a w szczególności terminem wybranym przez niego dla dokonania wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia.

Dodaj komentarz