Ubezpieczenie przedmiotu leasingu w kontekście ochrony interesów stron umowy leasingu

Wskazuje na to treść normy art. 7096 k.c., która kwestię ubezpieczenia utraty przedmiotu leasingu w trakcie trwania tego stosunku prawnego pozostawia stronom do dowolnego określenia w umowie leasingu, zarówno w zakresie decyzji co do wykorzystania tego sposobu zabezpieczenia, jak i warunków takiego ubezpieczenia. Zawarcie umowy ubezpieczenia jest więc czynnością stricte dyspozytywną a strony umowy leasingu mogą określić również inne sposoby roztoczenia ochrony majątkowej nad przedmiotem leasingu.
Złożone w tym ujęciu jest jednak ustalenie, jakie i czyje dobra (interesy) majątkowe chronione są umową ubezpieczenia zawieraną w odniesieniu do przedmiotu leasingu. Oczywistą kwestią jest tutaj konstatacja, że umowa ubezpieczenia zawierana w odniesieniu do przedmiotu leasingu służy wyeliminowaniu negatywnych skutków uszkodzenia lub utraty przedmiotu leasingu, a zatem materializacji – w postaci zajścia określonego wypadku w rozumieniu umowy ubezpieczenia – ryzyka dotyczącego istnienia lub stanu i integralności przedmiotu leasingu. Kwestii tej nie można jednak rozpatrywać dalej bez uwzględniania tego, jak – w zakresie wzajemnych relacji prawnych – rozłożone są uprawnienia i obowiązki stron umowy leasingu w odniesieniu do ryzyk majątkowych związanych z przedmiotem leasingu.
Bazując na podstawach wynikających z kodeksowej regulacji umowy leasingu (przepisy art.7091 i nast. k.c.), należy przyjąć, że korzystającego obciążają zawsze dwa rodzaje ryzyk, materializujące się w przypadku uszkodzenia, utraty lub zniszczenia przedmiotu leasingu. Pierwszy rodzaj ryzyka wynika z możliwości wypowiedzenia umowy leasingu przez finansującego wskutek zaistnienia okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi korzystający (art. 70915 k.c.; taką okolicznością jest np. uszkodzenie przedmiotu leasingu ponieważ na korzystającym ciąży ustawowy obowiązek pieczy nad przekazanym mu przedmiotem leasingu i dbaniu o jego funkcjonalną i ekonomiczną przydatność), przy czym w przypadku utraty przedmiotu leasingu umowa wygasa z mocy prawa, zaś wystarczającą i samodzielną przesłanką obciążenia tym ryzykiem korzystającego jest w tym wypadku już sam brak odpowiedzialności finansującego za utratę tego przedmiotu (art. 7095 k.c.; odpowiedzialność korzystającego oparta jest zatem w tym zakresie na bardzo rygorystycznej formule obiektywnego ryzyka). W obydwu przypadkach i na podstawie przywołanych powyżej przepisów w stan natychmiastowej wymagalności mogą być postawione wszystkie przewidziane w umowie leasingu a niezapłacone raty (pomniejszone o korzyści finansującego wynikające z ich wcześniejszej spłaty); finansujący może również podnieść w tym wypadku na zasadach ogólnych, roszczenia odszkodowawcze przeciwko korzystającemu.
Drugi rodzaj ryzyka obciążającego korzystającego wiąże się z faktem, że utrata lub uszkodzenie przedmiotu leasingu uniemożliwia lub utrudnia korzystającemu używanie tego przedmiotu zgodnie z jego przeznaczeniem, co dla korzystającego ma szczególną wartość, jeżeli przedmiot był użytkowany w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa korzystającego.
Uwzględniając obydwa ryzyka oraz ich wysoki rygoryzm prawny (unikalny pod tym względem w stosunku do innych umów dotyczących używania rzeczy, np. najmu lub dzierżawy), należy podsumować, że konsekwencje ewentualnej utraty lub uszkodzenia przedmiotu leasingu „uderzają” zawsze w korzystającego dwustronnie: z jednej strony zobowiązując go do natychmiastowej płatności wymagalnych rat oraz naprawienia poniesionej przez finansującego szkody (przy jednoczesnym praktycznym wyłączeniu możliwości zwolnienia się z tej odpowiedzialności przez korzystającego), a z drugiej strony poprzez uniemożliwienie faktycznego używania lub używania i pobierania pożytków z tytułu korzystania z przedmiotu leasingu.
Waga ponoszonego przez korzystającego ryzyka będzie zawsze posiadać pierwszorzędny, istotny i bezpośredni wpływ na jego sytuację majątkową i gospodarczą. Należy tutaj nawet postawić bardziej ogólną ale w pełni uzasadnioną w odniesieniu do leasingu tezę, że sytuację prawną korzystającego w ramach umowy leasingu wyznacza sytuacja i stan przedmiotu objętego tą umową (który – w praktycznym i opisowym ujęciu – stanowi element tzw. własności ekonomicznej korzystającego).

Dodaj komentarz