Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
We wniosku o wydanie interpretacji podatnik (sp. z o.o.) wskazał, że jego udziałowcy zamierzają podjąć uchwałę w sprawie podziału zysku, w efekcie której należna będzie im dywidenda. Wypłacenie dywidendy będzie powodować konieczność zaciągnięcia przez spółkę kredytu na ten cel, bowiem mimo wygenerowania dodatniego wyniku, nie dysponuje ona funduszami koniecznymi dla dokonania wypłaty dywidendy ze środków własnych bez zachwiania płynności finansowej. W tym stanie rzeczy zapytano, czy faktycznie zapłacone odsetki od zaciągniętego kredytu przeznaczonego i wykorzystanego na wypłatę dywidendy oraz poniesione inne koszty związane z zaciągnięciem tego kredytu (prowizja, opłaty manipulacyjne) będą stanowiły koszt uzyskania przychodu, stosownie do art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.¹ W ocenie podatnika odpowiedź na tak zadane pytanie jest twierdząca, gdyż wydatki poniesione na uzyskanie i obsługę kredytu przeznaczonego na wypłatę dywidendy są związane z funkcjonowaniem spółki i z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. W ocenie organu wypłata dywidendy nie jest wydatkiem umożliwiającym powstanie źródła przychodu i nie jest związana z utrzymaniem bądź zabezpieczeniem źródła przychodów. Tym samym dywidenda nie stanowi kosztu podatkowego. Natomiast pozyskanie środków na wypłatę dywidendy ma bezpośredni związek z zyskiem podlegającym podziałowi. Oznacza to, że dotyczy tej części osiągniętego dochodu, która zostanie po opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych przeznaczona do podziału pomiędzy wspólników. Wobec tego wydatki dotyczące kredytu zaciągniętego na wypłatę dywidendy, w postaci odsetek, prowizji, opłat manipulacyjnych, jako związane z kategorią wydatków niebędących kosztami uzyskania przychodów, nie mogą być uznane za koszty podatkowe na podstawie art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.

WSA w Kielcach uchylił zaskarżoną interpretację. Na skutek skargi kasacyjnej organu sprawą zajął się NSA, który uznał, że w sprawie wystąpiło istotne zagadnienie prawne wymagające rozstrzygnięcia przez skład siedmiu sędziów NSA. NSA w składzie powiększonym stwierdził natomiast, że prowadzenie działalności gospodarczej wymaga posiłkowania się przez podatnika kredytami czy pożyczkami. Konieczność skorzystania z tych form pozyskiwania kapitału niewątpliwie też w każdym przypadku służy zachowaniu płynności finansowej przedsiębiorcy. Ten sposób finansowania (dofinansowania) działalności wiąże się zwykle z poniesieniem dodatkowych kosztów w postaci odsetek i uzasadniony jest brakiem środków na pokrycie konkretnych wydatków. Oceniając możliwość zaliczenia wydatku w postaci odsetek od kredytów czy pożyczek do kosztów uzyskania przychodów należy jednak ustalić, na jaki cel zaciągnięty została kredyt czy pożyczka. Tylko bowiem w odniesieniu do odsetek od kredytu (pożyczki) związanej z uzyskaniem przychodów bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów można rozważać możliwość zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodu. Dalej NSA wskazał, że prawo do dywidendy jest podstawowym prawem majątkowym wspólnika spółki kapitałowej. Po spełnieniu określonych wymogów prawnych przyznania dywidendy, wspólnik jest podmiotem, któremu przysługuje żądanie o wypłatę dywidendy. Ukształtowane w ten sposób prawo do dywidendy nie jest należnością spółki, lecz należnością wspólnika, przyznaną w wyniku podziału czystego zysku. Należne udziałowcom dywidendy z tytułu udziału w spółce kapitałowej są środkami przenoszonymi z majątku spółki do majątku jej wspólnika. Wprawdzie dywidenda jest pochodną – bo zależną od istnienia/wystąpienia – zysku, jednakże jest zarazem kategorią odrębną od przychodu spółki, ponieważ jest należna innemu podmiotowi. W  konsekwencji Sąd uznał, że odsetki oraz inne wydatki związane z kredytem zaciągniętym przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością na wypłatę dywidendy należnej jej udziałowcom zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. nie są kosztem uzyskania przychodów tej spółki.

1) Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)

[page_break]
Teza
W prezentowanej uchwale NSA wyraził następujące stanowisko:
„Odsetki oraz inne wydatki związane z kredytem zaciągniętym przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością na wypłatę dywidendy należnej jej udziałowcom, zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., nie są kosztem uzyskania przychodów tej spółki.”

Komentarz
W dotychczasowych stanowiskach sądów administracyjnych podatkowa kwalifikacja wydatków w postaci odsetek od kredytów zaciągniętych przez spółkę w celu uzyskania środków na wypłatę dywidendy była przedmiotem rozbieżności orzeczniczych. Część sądów uznawała, że koszt zaciągnięcia przez spółkę kredytu na wypłatę dywidendy jest wydatkiem związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. i jako taki może zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów. Taki pogląd znaleźć można m.in. w wyroku NSA z dnia 10 czerwca 2009 roku, sygn. akt II FSK 234/08 oraz z dnia 14 lipca 2010 roku, sygn. akt II FSK 490/09.

Przeciwny pogląd pojawił się natomiast m.in. w wyrokach NSA z dnia 17 marca 2011 roku, sygn. akt II FSK 1653/09 oraz z dnia 20 maja 2011 roku, sygn. akt II FSK 2004/09, w których uznano, że wydatki poniesione przez spółkę na odsetki od zaciągniętego kredytu (lub pożyczki) mającego sfinansować wypłatę dywidendy nie stanowią jej kosztów podatkowych. W orzeczeniach tych sądy akcentowały, że środki z pozyskanego przez spółkę kredytu nie stanowią przychodu podatkowego spółki, a tym samym wydatki związane z takim kredytem nie mogą mieć związku z przychodem podatkowym osoby prawnej. Ponadto wypłata dywidendy nie stanowi wydatku poniesionego w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów i tym samym nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.

W prezentowanej uchwale NSA opowiedział się za drugim z powyższych poglądów, który jest jednocześnie zbieżny ze sposobem orzekania organów skarbowych (por. przykładowo interpretacja indywidualna Ministra Finansów z dnia 23 maja 2011 roku nr ILPB4/423-121/11-2/DS.).

Konsekwencją stanowiska zajętego przez NSA będzie brak możliwości zaliczenia kosztów związanych z kredytami i pożyczkami zaciągniętymi na wypłatę dywidendy dla wspólników do kosztów uzyskania przychodów, co niewątpliwie zdecydowanie zmniejszy atrakcyjność tej formy finansowania wypłat na rzecz wspólników. Ponadto, ci z podatników, którzy wydatki takie zaliczyli już do kosztów podatkowych, powinni rozważyć dokonanie odpowiedniej korekty w tym zakresie. W przeciwnym razie powinni liczyć się z ryzykiem zakwestionowania takich rozliczeń przez organy skarbowe.