We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik podał, że jest użytkownikiem wieczystym działki. Urząd Miejski zwrócił się do podatnika z prośbą o wyrażenie zgody na obciążenie przedmiotowej działki służebnością dojścia i dojazdu do działki sąsiedniej na rzecz każdorazowego właściciela lub użytkownika tej działki. Podatnik nie wyraził zgody. Sąd Rejonowy ustanowił jednakże wnioskowaną przez gminę służebność za jednorazowym wynagrodzeniem. W związku z powyższym podatnik zwróciła się z pytaniem, czy ustanowienie przez Sąd Rejonowy służebności gruntowej podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, czy też nie powinno podlegać opodatkowaniu, gdyż zasądzona na rzecz podatnika kwota stanowi de facto odszkodowanie? Podatnik zapytał też kiedy powstanie obowiązek podatkowy, czy transakcję taką należy udokumentować fakturą VAT oraz jaka będzie podstawa opodatkowania. Przedstawiając własne stanowisko w sprawie podkreślił, że nie wyraził zgody na dokonanie wnioskowanego przez gminę zadysponowania przez sąd jego majątkiem. Podniósł także, iż służebność gruntowa nie została ustanowiona na rzecz konkretnego podmiotu (mogącego być stroną transakcji), lecz na rzecz każdorazowego właściciela lub użytkownika tej działki, natomiast ewentualne wystawienie faktury VAT może nastąpić tylko na rzecz jednego podmiotu. Zdaniem podatnika nie jest zaś dopuszczalne wystawienie faktury/faktur VAT na rzecz ogółu podmiotów, które mogą być drugą stroną transakcji.
Organy podatkowe uznały stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Wskazały, że do czynności stanowiących świadczenie usług z tytułu zobowiązania do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji można zaliczyć między innymi służebności gruntowe bierne i czynne, które mogą powstać np. w wyniku zawartej umowy, wydanego orzeczenia sądu, orzeczenia administracyjnego lub zasiedzenia. Ustanowienie służebności czynnej (zobowiązanie do tolerowania czynności lub sytuacji) lub biernej (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności) za wynagrodzeniem podlega więc opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jeżeli świadczący usługę posiada status podatnika w rozumieniu przepisów u.p.t.u. Skoro Sąd Rejonowy ustanowił przedmiotową służebność określając jednocześnie jednorazowe wynagrodzenie, tym samym niejako wymusił na podatniku jej świadczenie oraz zadecydował o jej odpłatnym charakterze. Z tych powodów organy uznały, że ustanowienie służebności gruntowej podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Przytoczone w skardze argumenty nie przekonały WSA, który oddalił skargę. W ocenie Sądu ustanowienie służebności drogi koniecznej stanowi świadczenie usług i jako takie podlega opodatkowaniu VAT. Jest tak nawet wówczas, gdy służebność taka nie wynika z woli podatnika, lecz jest efektem orzeczenia sądowego.
Teza
Z uzasadnienia prezentowanego wyroku WSA wyprowadzić można następującą tezę:
„Ustanowienie służebności drogi koniecznej za jednorazowym wynagrodzeniem wypełnia znamiona art. 8 ust. 1 pkt 2 u.p.t.u. i podlega opodatkowaniu VAT.”
Komentarz
Prezentowany wyrok przesądza, że ustanowienie służebności drogi koniecznej za jednorazowym wynagrodzeniem jest usługą opodatkowaną podatkiem od towarów i usług nawet w sytuacji, gdy następuje to w drodze orzeczenia sądowego z uwagi na brak zgody dysponenta gruntu.
Lektura uzasadnienia orzeczenia WSA wyjaśnia szereg wątpliwości wiążących się z ustanowieniem służebności w opisany sposób. I tak w przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej przez Sąd świadczącym usługę jest podmiot zobowiązany nakazem władzy sądowej do dokonania określonej czynności, natomiast podmiot na rzecz którego usługa jest wykonywana jest jej beneficjentem. Usługa taka jest opodatkowana stawką 22% zgodnie z art. 41 ust.1 u.p.t.u. Ustanowienie służebności obliguje podatnika – zgodnie z art. 106 ust. 1 u.p.t.u. – do wystawienia faktury VAT, zaś obowiązek podatkowy zgodnie z art. 19 ust. 4 u.p.t.u. powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż w 7 dniu licząc od dnia wykonania usługi.
Sąd podzielił też pogląd organów, które powołując się na treść art. 29 ust. 1 u.p.t.u. stwierdziły, że jednorazowe wynagrodzenie za świadczenie służebności gruntowej jest kwotą brutto zawierającą w sobie podatek VAT.
Należy podkreślić, iż stanowisko zajęte przez WSA jest zbieżne z tym, które prezentują organu skarbowe. Podobnie orzekł bowiem m.in. Minister Finansów w interpretacji indywidualnej z dnia 22 stycznia 2010 roku, nr IPPP3/443-1043/09-4/KB oraz w interpretacji indywidualnej z dnia 11 maja 2009 roku, nr ITPP1/443-173/09/MN.
W konsekwencji omawianego wyroku wszyscy podatnicy, którzy na podstawie zawieranych umów, czy też w efekcie orzeczenia sądowego dokonują ustanowienia służebności na nieruchomości powinni taką transakcję wykazać jako świadczenie usług oraz opodatkować uzyskaną z tego tytułu kwotę według 22% stawki VAT.