Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik wskazał, że zamierza zawiązać spółkę kapitałową, w której obejmie 100% udziałów. Obejmowane udziały zostaną pokryte wkładem niepieniężnym, który stanowić będą wierzytelności kredytowe należne podatnikowi od jego dłużników. W tym stanie faktycznym podatnik zapytał, w jaki sposób powinien zostać ustalony wynik podatkowy w związku z transakcją wniesienia do spółki – córki wkładu niepieniężnego w postaci wierzytelności kredytowych. Przedstawiając własne stanowisko wyjaśnił, że w wyniku objęcia udziałów w spółce – córce, po stronie podatnika powstanie przychód w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów. W związku z powstałym przychodem, podatnik będzie uprawniony do rozpoznania kosztów jego uzyskania, tj. faktycznych wydatków związanych z powstaniem przedmiotu wkładu niepieniężnego, które będzie stanowić nominalna wartość wierzytelności kredytowych (kwota niespłaconego kapitału). W konsekwencji, jeżeli ustalony w powyższy sposób przychód będzie wyższy niż koszty jego uzyskania, wówczas powstała różnica stanowić będzie dochód podlegający opodatkowaniu. W przypadku natomiast, gdy nominalna wartość wierzytelności kredytowych będzie przewyższać wartość nominalną objętych udziałów, po stronie podatnika powstanie strata, którą będzie mógł uwzględnić w swoim rozliczeniu z tytułu podatku dochodowego. Sytuacja, gdy te wielkości będą równe, przychód będzie odpowiadał kosztom uzyskania przychodów, a zatem z perspektywy podatku dochodowego taki aport wierzytelności kredytowych będzie neutralny.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Stwierdził, że objęcie udziałów w innej spółce kapitałowej w zamian za aport w postaci wierzytelności kredytowych skutkuje powstaniem po stronie podatnika przychodu podatkowego. Przychód ten stanowić będzie – stosownie do treści art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p.¹ – wartość nominalna objętych udziałów. Co się tyczy kosztów uzyskania przychodów, to w oparciu o treść art. 15 ust. 1j pkt 3, art. 15 ust. 1o u.p.d.o.p. zauważono, że przedmiotem wkładu wnoszonego przez stronę do spółki kapitałowej będą wierzytelności własne, wynikające z zawartych przez umów kredytowych. Wierzytelności te powstały wskutek udzielenia przez podatnika kredytu – nie zostały przez niego nabyte od innego podmiotu. W konsekwencji, wnioskodawca nie poniósł wydatków na nabycie przedmiotowych wierzytelności. w szczególności, do tej kategorii nie należą wydatki poniesione na udzielenie przedmiotowych kredytów. Udzielenie kredytu i nabycie wierzytelności stanowią bowiem odrębne czynności prawne. Oznacza to, że w omawianej sytuacji – wobec braku po stronie podatnika poniesionych i niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie wierzytelności – na dzień objęcia udziałów, podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wyłącznie koszty, o których mowa w art. 15 ust. 1o u.p.d.o.p., tj. wydatki związane z objęciem tych udziałów.

WSA we Wrocławiu uchylił zaskarżoną interpretację. Wyrok ten nie znalazł jednak akceptacji NSA, który wskazał, że wykładnia art. 12 ust. 1 pkt 7 w zw. z art. 15 ust. 1 i ust. 1j pkt 3 u.p.d.o.p. wyklucza możliwość rozpoznania jako kosztu uzyskania przychodów wartości wierzytelności własnej w przypadku konwersji takiej wierzytelności na udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W warstwie normatywnej problem ten jest rozstrzygnięty w art. 15 ust. 1j pkt 3 u.p.d.o.p., pozwalającym zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów tylko faktycznie poniesione i niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów wydatki na nabycie składników majątku podatnika, stanowiących przedmiot wkładu niepieniężnego inny, niż wymienione w pkt 1 i pkt 2 tego przepisu. Ponieważ katalog wydatków zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów w związku z objęciem udziałów w zamian za wkład niepieniężny ma charakter zamknięty, nie uwzględnienie w nim wierzytelności własnej uznać należy za celowy zabieg legislacyjny. Ustawodawca, konstruując zamknięty katalog wydatków zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów z tytułu objęcia udziałów w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni, nie uwzględnił wierzytelności własnej, preferując wierzytelności nabyte od osób trzecich (albo wydatki związane z wykonaniem zobowiązania). Wierzytelności podatnika, które konwertowano na udziały, nie były bowiem wydatkiem na nabycie, o którym mowa w art. 15 ust. 1j pkt 3 u.p.d.o.p.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Wykładnia art. 12 ust. 1 pkt 7 w zw. z art. 15 ust. 1 i ust. 1j pkt 3 u.p.d.o.p. wyklucza możliwość rozpoznania jako kosztu uzyskania przychodów wartości wierzytelności własnej w przypadku konwersji takiej wierzytelności na udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.”

Komentarz
W przypadku objęcia udziałów lub akcji w spółce kapitałowej w zamian za wkład niepieniężny, poza pewnymi wprost określonymi w przepisach wyjątkami, wartość nominalna objętych udziałów stanowi dla podatnika przychód podatkowy (art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p.). Jednocześnie przepisy wskazują, że w ramach takiej transakcji podatnik może rozpoznać koszty uzyskania przychodów, którymi w przypadku, gdy przedmiotem aportu nie są środki trwałe, wartości niematerialne i prawne lub akcje/udziały, są faktycznie poniesione, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów wydatki na nabycie przedmiotu aportu (art. 15 ust. 1j pkt 3 u.p.d.o.p.).

Z prezentowanego wyroku NSA wynika, że w tych sytuacjach, gdzie przedmiotem aportu jest wierzytelność, sposób ustalania kosztów uzyskania przychodów uzależniony jest od tego, czy jest to wierzytelność własna podatnika, czy też wierzytelność, która została przez niego nabyta. W tym pierwszym przypadku (wierzytelność własna), wartość wierzytelności nie stanowi kwoty kosztów, gdyż w praktyce nie sposób przyjąć, że stanowi ona koszt nabycia przedmiotu wkładu. Z kolei w drugiej sytuacji (wierzytelność nabyta), wartość wierzytelności może zostać włączona do kwoty kosztów uzyskania przychodów.

Jak zatem widać, decydując się na konwersję wierzytelności na udziały/akcje, podatnik powinien rozważyć, czy transakcja taka będzie dla niego korzystna z podatkowego punktu widzenia. Wpływ na to będzie miał m.in. charakter konwertowanej wierzytelności.

1) Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)