Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym. Wskazały, że podatnik otrzymał w drodze aportu szereg składników majątkowych, a podatek naliczony wykazany w fakturach dokumentujących te czynności wykazał w złożonej deklaracji podatkowej. Organy powzięły wątpliwości, czy wartość otrzymanych przez podatnika składników majątkowych widniejąca na fakturach jest zgodna z ich rzeczywistą wartością rynkową i zleciły oszacowanie tej wartości. W wyniku oszacowania okazało się, że wartość poszczególnych składników majątkowych została przez podatnika zawyżona i nie odpowiada wartości rynkowej. W efekcie przyjęły, że faktury dokumentujące nabycie tych składników majątkowych podają kwoty niezgodne z rzeczywistością i jako takie, na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. b) u.p.t.u. , nie dają prawa do odliczenia wykazanego w nich podatku naliczonego.

Podatnik argumentował, że art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. b) u.p.t.u. nie może być podstawą zakwestionowania odliczenia podatku naliczonego w przedmiotowej sprawie. Przepis ten dotyczy bowiem sytuacji, kiedy wystawione faktury podają kwoty niezgodne z rzeczywistością, zaś w przedmiotowej sprawie trudno uznać, że taka sytuacja ma miejsce. Dostawa udokumentowana przedmiotowymi fakturami w rzeczywistości została bowiem wykonana. Ponadto wartość środków trwałych wskazana na fakturze znalazła swój wyraz w wartości wkładu niepieniężnego wniesionego do spółki, który powiększył jej majątek. Zatem kwoty wskazane na fakturach odpowiadają rzeczywistości, tj. kwotom określonym przy wnoszeniu aportu.

WSA w Łodzi uchylił decyzje organów podatkowych. Stwierdził, że zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. b) u.p.t.u. nie stanowią podstawy do odliczenia podatku naliczonego faktury, które podają kwoty niezgodne z rzeczywistością. Zdaniem Sądu kwota podana w fakturze, dotyczącej przykładowo umowy sprzedaży, jest niezgodna z rzeczywistością, jeżeli nie wskazuje prawdziwej ceny, jaką uzgodniły strony umowy, co oznacza, że według nieformalnych ustaleń nabywca, za zgodą zbywcy, faktycznie ceny takiej w ogóle nie zapłaci lub zapłaci ją w odmiennej wysokości niż to wynika z faktury. Przepis art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. b) u.p.t.u. daje organowi możliwość zakwestionowania prawa podatnika do obniżenia podatku należnego jedynie wówczas, gdy organ udowodni niezgodność faktury z rzeczywistością poprzez podanie konkretnego faktu, z którego ta niezgodność wynika, a nie poprzez formułowanie jego oceny, bez jednoznacznego wykazania, że fakt taki rzeczywiście nastąpił. Ocena rzeczoznawcy, z której wynika, że szacunkowa wartość przedmiotu aportu jest niższa niż ta, na którą umówiły się strony i która została wskazana w fakturze, nie oznacza jeszcze podważenia rzeczywistości zawartej umowy i jej wykonania. Istnieje bowiem zasadnicza różnica pomiędzy „kwotą faktury zgodną z rzeczywistością” a ustaloną przez biegłego „szacunkową wartością przedmiotu aportu”. W pierwszym przypadku jest to wartość realna, w drugim natomiast jest to wartość wynikająca z dokonanej oceny, szacunku, ustalona w oparciu o istniejące w danych warunkach prawo popytu i podaży, wartość prawdopodobna, chociaż wirtualna, którą być może, chociaż niekoniecznie, kiedyś uiści jakiś hipotetyczny nabywca.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Przepis art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. b) u.p.t.u. daje organowi możliwość zakwestionowania prawa podatnika do obniżenia podatku należnego jedynie wówczas, gdy organ udowodni niezgodność faktury z rzeczywistością poprzez podanie konkretnego faktu, z którego ta niezgodność wynika, a nie poprzez formułowanie jego oceny, bez jednoznacznego wykazania, że fakt taki rzeczywiście nastąpił.”

Komentarz
Prezentowany wyrok wyjaśnia, w jaki sposób należy interpretować zakres ograniczenia prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikające z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. b) u.p.t.u. W myśl tego przepisu nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem WSA, że o niezgodności z rzeczywistością można mówić wówczas, gdy dana faktura potwierdza zdarzenia, które faktycznie nie miały miejsca, lub co prawda miały miejsce, lecz w kształcie innym niż potwierdzony w treści faktury. Przykładowo o niezgodności z rzeczywistością można mówić wówczas, gdy strony umówiły się na cenę „x” przy czym intencjonalnie – dla uzyskania korzyści podatkowych – w treści faktury wskazały cenę „y”.

Nie są natomiast niezgodne z rzeczywistością faktury potwierdzające faktycznie ustaloną pomiędzy stronami wartość transakcji, nawet jeżeli w wyniku weryfikacji tej wartości przez organ podatkowy okaże się, że przekracza ona wartość rynkową towaru lub usługi. Tego typu ocena organu nie rozstrzyga bowiem sama przez się tego, czy dana faktura potwierdza okoliczności niezgodne z rzeczywistością.

Prezentowany wyrok może zabezpieczyć podatników przed negatywnymi konsekwencjami weryfikacji przez organy podatkowe wartości dokonanych transakcji. Przy akceptacji stanowiska Sądu należałoby uznać bowiem, że nawet w sytuacji, gdy organy ustalą, że przyjęta cena odbiega od wartości rynkowej, nie będą uprawnione do pozbawienia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. b) u.p.t.u., chyba że potwierdzą jednocześnie, że cena zawarta w fakturze jest inna niż ta, na którą rzeczywiście strony się umówiły.