Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
Podatnik wystąpił o zwrot nadwyżki podatku naliczonego VAT nad podatkiem należnym na rachunek bankowy w terminie 25 dni. Uzasadniając wniosek wskazał, że kwoty podatku naliczonego wykazane w złożonej deklaracji wynikają z faktur dokumentujących kwoty należności, które w całości zostały zapłacone bezpośrednio podatnikowi będącemu wystawcą faktur, z uwzględnieniem przepisów o działalności gospodarczej.

Organy podatkowe odmówiły zwrotu podatku w przyspieszonym, 25-dniowym terminie. Stwierdziły, że faktury, z których wynikał podatek naliczony zostały przez podatnika uregulowane w formie potrącenia wzajemnych wierzytelności, a nie w formie zapłaty gotówkowej. W tym zakresie odwołano się do art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u.¹ uznając, że przepis ten – dla uznania zasadności przyspieszonego zwrotu – wymaga zapłaty należności w całości podatnikowi będącemu wystawcą faktur, z uwzględnieniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Z tego ostatniego przepisu wynika natomiast, że dokonywanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy. Dokonanie przez podatnika kompensaty z wierzytelnością innego przedsiębiorcy nie spełnia zatem tego warunku, co przesądza o niezasadności wniosku o zwrot podatku w terminie 25 dni.

WSA w Łodzi, po uchyleniu wcześniejszego wyroku przez NSA, uchylił decyzje organów podatkowych. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 87  ust. 6 pkt 1 u.p.t.u. przyspieszony zwrot dotyczy kwot podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone. Z całości tego unormowania wynika, że chodzi tu o podatek naliczony wynikający z kwot należności, które zostały uregulowane, zobowiązanie spełniono, a jeśli pomiędzy stronami nastąpiły rozliczenia pieniężne, to musi zostać spełniony warunek dotyczący, przy przekroczeniu ustalonej kwoty, zapłaty poprzez rachunek bankowy. W ocenie Sądu dokonanie potrącenia wierzytelności wzajemnych, należy traktować – podobnie jak spłatę gotówkową – za formę zapłaty należności. W konsekwencji wynikający z art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wymóg dokonywania płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku bankowego w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 EURO, nie ma zastosowania wówczas, gdy przedsiębiorcy dokonują rozliczeń swoich wzajemnych zobowiązań poprzez kompensatę. Wzajemna kompensata należności nie wyklucza zatem przyspieszonego zwrotu VAT na podstawie art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Wynikający z art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wymóg dokonywania płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku bankowego w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 EURO, nie ma zastosowania wówczas, gdy przedsiębiorcy dokonują rozliczeń swoich wzajemnych zobowiązań poprzez kompensatę. Wzajemna kompensata należności nie wyklucza zatem przyspieszonego zwrotu VAT na podstawie art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u.”

Komentarz
Zgodnie z art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u. jednym z warunków otrzymania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w przyspieszonym terminie 25 dni jest wymóg, aby faktury, z których wynika podatek naliczony zostały w całości zapłacone. Przepis ten odwołuje się do art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, który określa z kolei, kiedy przedsiębiorcy powinni dokonywać płatności za pośrednictwem swojego rachunku bankowego. Z powyższych regulacji organy podatkowe wywodziły, że przyspieszony zwrot VAT jest możliwy tylko wówczas, gdy faktury zawierające podatek naliczony zostały zapłacone przez podatnika za pośrednictwem rachunku bankowego. Wykluczały zatem taki zwrot, jeżeli uregulowanie płatności następowało poprzez potrącenie, a więc w formie bezgotówkowej.

W prezentowanym wyroku Sąd zakwestionował powyższe stanowisko uznając, że również kompensata wzajemnych wierzytelności umożliwia uzyskanie zwrotu w przyspieszonym terminie. Podobnie jak zapłata gotówką czy przelewem stanowi ona bowiem formę uregulowania należności.

Pogląd WSA w Łodzi znajduje potwierdzenie w innych orzeczeniach sądowych. Podobnie orzekły m.in. NSA w wyroku z dnia 2 czerwca 2011 roku sygn. akt I FSK 1075/10 (wiążącym w prezentowanej sprawie) oraz WSA w Warszawie w wyroku z dnia 12 marca 2009 roku sygn. akt III SA/Wa 3172 uznając, że „określony w art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u. warunek otrzymania przyspieszonego zwrotu nadwyżki podatku jest spełniony także wtedy, gdy w miejsce zapłaty należności z faktury wskazanej w tym przepisie, podatnik i wystawca faktury dokonają wzajemnego potrącenia przysługujących im wierzytelności.”

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)