Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
We wniosku o wydanie interpretacji podatnik wskazał, że sprzedaje lokale mieszkalne. Aby ułatwić klientom zakup lokali, wprowadził do swojej oferty sprzedaż lokali w systemie ratalnym. Podatnik zapytał, kiedy powstanie obowiązek podatkowy w VAT z tytułu odsetek należnych w związku z rozłożeniem części należności na raty: w terminie płatności odsetek, czy z góry od całej kwoty odsetek należnych od wszystkich rat. W ocenie podatnika jeśli strony transakcji w zawartej umowie wskazują, że należność za nabywany lokal jest rozkładana na raty, od których są obliczane odsetki, to suma rat wraz z odsetkami stanowi świadczenie należne od nabywcy podlegające opodatkowaniu. Obowiązek podatkowy w zakresie podatku od towarów i usług powstaje zatem każdorazowo po dokonaniu wpłaty zarówno pierwszej raty, jak i każdych kolejnych rat wynikających z umowy. Podstawę opodatkowania stanowi cała kwota wpłacona, w tym również odsetki umowne, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Stwierdził, że w przypadku sprzedaży nieruchomości na raty mamy do czynienia z dostawą towaru, natomiast czynność polegająca na odroczeniu płatności z tytułu dostarczonego towaru przy jednoczesnym naliczaniu odsetek jest kredytem kupieckim i jako odrębne świadczenie od czynności dostawy towaru płatne w formie płatności okresowych w ustalonych terminach korzysta ze zwolnienia od podatku. Tym samym w sytuacji zapłaty odsetek za okres po zrealizowaniu dostawy, odsetki nie są wliczane do podstawy opodatkowania dostarczanego towaru. Co do zasady bowiem, odsetki pobierane przez sprzedawcę za odroczenie terminu płatności stanowią wynagrodzenie za usługę finansową zwolnioną z VAT.

WSA w Szczecinie podzielił pogląd zaprezentowany przez Ministra Finansów, zgodnie z którym w przypadku sprzedaży nieruchomości na raty mamy do czynienia z dostawą towaru, natomiast czynność polegająca na odroczeniu płatności z tytułu dostarczonego towaru przy jednoczesnym naliczaniu odsetek jest kredytem kupieckim i jako odrębne świadczenie od czynności dostawy towaru korzysta ze zwolnienia od podatku. Sąd podzielił pogląd organu dotyczący momentu powstania obowiązku podatkowego od należnych odsetek, wynikających z faktu „rozłożenia na części ceny sprzedaży”. Odsetki pobierane przez podatnika stanowią wynagrodzenie za świadczenie wykonywane na rzecz nabywców lokali mieszkalnych. Tym samym są one ściśle związane z uzyskaniem przez wpłacających (kupujących) korzyści w postaci rozłożenia na raty zapłaty części ceny sprzedaży tych lokali. Prawidłowo zatem organ podatkowy uznał, iż w świetle art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, mamy do czynienia z odpłatnym świadczeniem usług, które podlega opodatkowaniu. Odsetki z tytułu rozłożenia na raty nieuregulowanej części należności, naliczane po dokonaniu sprzedaży (wydaniu towaru), nie powiększają podstawy opodatkowania z tytułu dostawy nieruchomości. Tym samym odsetki nie stanowią części ceny lokali mieszkalnych. Sąd zgodził się z Ministrem Finansów, że podstawą opodatkowania świadczonych przez podatnika usług, polegających na odroczeniu terminu zapłaty części należności za wydane lokale, jest kwota należnych odsetek.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„W przypadku sprzedaży nieruchomości na raty, na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług mamy do czynienia z dostawą towaru, natomiast czynność polegająca na odroczeniu płatności z tytułu dostarczonego towaru przy jednoczesnym naliczaniu odsetek jest kredytem kupieckim i jako odrębne świadczenie od czynności dostawy towaru płatne w formie płatności okresowych w ustalonych terminach korzysta ze zwolnienia od podatku.”

Komentarz
Stanowisko WSA w Szczecinie potwierdza, że w przypadku sprzedaży towaru z jednoczesnym rozłożeniem przez sprzedawcę ceny na oprocentowane raty, mamy de facto do czynienia z dwoma odrębnymi transakcjami podlegającymi opodatkowaniu VAT. Pierwszą z tych transakcji jest dostawa towarów, która podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych przy zastosowaniu stawki właściwej dla danego towaru. Podstawą opodatkowania jest tu cena sprzedaży, tj. łączna kwota, którą klient ma zapłacić za towar. Drugą transakcją jest natomiast usługa finansowa polegająca na rozłożeniu ceny sprzedaży na raty. W tym przypadku usługa ta korzysta ze zwolnienia z VAT, a wynagrodzeniem świadczącego usługę są odsetki pobierane od klienta.
Należy zauważyć, że podobnym problemem zajmował się już Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie C-281/91 Muys’en De Winter’s Bouw-en Aannemingsbedrijf BV przeciwko Staatsecretaris van Financien (Holandia). Wprowadzając powyższe rozróżnienie na opodatkowaną dostawę towaru oraz zwolnioną z VAT usługę finansową polegającą na rozłożeniu ceny na raty Trybunał sformułował jeden wyjątek od tej zasady. Wskazał mianowicie, że jeżeli sprzedawca umożliwia klientowi późniejsze zapłacenie za towar w zamian za zapłatę dodatkowych odsetek, lecz czyni tak jedynie do momentu dostawy towaru, wówczas odsetki takie dla potrzeb opodatkowania VAT powinny być traktowane jako część ceny towaru stanowiąc podstawę opodatkowania transakcji dostawy.

Stanowisko zajęte przez WSA w Szczecinie znajduje potwierdzenie nie tylko w powyższym wyroku TS UE, lecz także w orzeczeniach polskich sądów administracyjnych. Przykładowo, w podobnym tonie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 września 2008 roku, sygn. akt I FSK 1284/07. To powoduje, że zaprezentowany pogląd należy uznać za ugruntowany i wiążący.