Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe orzekły o odpowiedzialności strony – jako członka zarządu – za zobowiązania podatkowe spółki. Wskazały, że strona, pełniąca funkcję prezesa zarządu nie złożyła we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub o otwarcie postępowania układowego.

Strona argumentowała, że w momencie objęcia przez nią funkcji prezesa zarządu ustawowy termin do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości już upłynął. Tym samym \\ nie miała żadnych możliwości, aby terminowo podjąć działania zmierzające do ogłoszenia upadłości. Oznacza to w konsekwencji, że nie ponosi ona winy w niezłożeniu takiego wniosku we właściwym czasie.

WSA w Szczecinie oraz NSA nie podzieliły powyższej argumentacji. NSA wyjaśnił, że w myśl art. 116 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej przesłanką wyłączającą odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki jest zgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe). Wykładnia systemowa art. 116 § 1 Ordynacji prowadzi do jednoznacznego wniosku, że podstawową przesłanką wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu jest złożenie wniosku, a dopiero drugorzędną argumentacja w zakresie okoliczności niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (braku winy). Skuteczność wniosku, o którym mowa w art. 116 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej każdorazowo ocenia właściwy sąd upadłościowy, kierując się normami zawartymi w Prawie upadłościowym i naprawczym, w tym art. 21 tej ustawy. Zdaniem NSA nie można zaaprobować próby wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki w sytuacji, gdy członek ten zachował się biernie wobec okoliczności uzasadniających wystąpienie z wnioskiem o upadłość. Ocena, że taki wniosek byłby w okolicznościach sprawy spóźniony nie jest argumentem rozstrzygającym, bowiem nacechowany jest on subiektywnie, a tylko właściwy sąd upadłościowy mógłby definitywnie rozstrzygnąć kwestię terminowości zgłoszenia takiego wniosku.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Niezłożenie do właściwego sądu upadłościowego wniosku o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 116 § 1 pkt 1 lit. a) Ordynacji podatkowej, na skutek subiektywnej oceny, że właściwym w świetle art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze czasem do zgłoszenia takiego wniosku była kadencja poprzedniego zarządu, nie może być zaaprobowane jako zachowanie osoby starannej w dbaniu o swoje interesy; tym samym nie może być okolicznością wyłączającą odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki na mocy art. 116 § 1 pkt 1 lit. b) Ordynacji podatkowej.”

Komentarz
Prezentowany wyrok powinien zainteresować wszystkie osoby, które pełniąc funkcje członków zarządów spółek kapitałowych ponoszą związane z tym ryzyko odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki. Stanowisko Sądu potwierdza, że podstawową przesłanką uwolnienia się od tej odpowiedzialności jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego.

Pogląd NSA jest o tyle istotny, iż wynika z niego, że wniosek o ogłoszenie upadłości członek zarządu powinien zgłosić również wówczas, gdy przesłanki do takiego działania powstały jeszcze za kadencji poprzedniego zarządu. Tym samym sam fakt, iż zgłoszenie takiego wniosku przez nowy zarząd będzie uznane za spóźnione nie wyłącza obowiązku dokonania zgłoszenia. Innymi słowy, członek zarządu – chcąc uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki – powinien w pierwszej kolejności zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego. Jeżeli natomiast nie zgłosi takiego wniosku, uważając że powinien był to uczynić poprzedni zarząd (bo wówczas zaistniały przesłanki uzasadniające zgłoszenie), to takie zaniedbanie może uniemożliwić uniknięcie odpowiedzialności. Natomiast jeżeli wniosek zostanie złożony, ale okaże się, że był on spóźniony, to dopiero wówczas członek zarządu może skutecznie powoływać się na okoliczność, że nie był w stanie terminowo złożyć wniosku, gdyż przesłanki takiego działania zaistniały podczas kadencji poprzedniego zarządu spółki (przesłanka braku winy, o której mowa w art. 116 § 1 pkt 1 lit. b Ordynacji podatkowej).

Stanowisko NSA nie jest odosobnione. Podobne poglądy można znaleźć bowiem m.in. w wyroku NSA z dnia 11 października 2011 roku, sygn. akt II FSK 656/10 roku.