Organy podatkowe zakwestionowały rozliczenia podatnika w podatku dochodowym od osób prawnych. Wskazały, że w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono zaniżenie przychodów z tytułu sprzedaży nieruchomości. Sprzedaży tej podatnik dokonał bowiem po cenach, które były obniżone w stosunku do cen obowiązujących na rynku o ponad 70%. Mając to na względzie organy, działając na podstawie art. 14 u.p.d.o.p.1, zwiększyły podatnikowi wartość przychodów. Podstawę określenia rynkowej wartości sprzedanej nieruchomości stanowiły ustalenia dokonane w toku postępowania podatkowego obejmującego zobowiązanie podatkowe w podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu tej samej transakcji.
Podatnik kwestionował wydane decyzje podatkowe argumentując, że przeprowadzenie postępowania podatkowego na okoliczność zobowiązania w podatku od czynności cywilnoprawnych będącego następstwem zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości nie może zastępować konieczności czynienia odrębnych ustaleń na potrzeby sprawy dotyczącej obowiązku podatkowego związanego z podatkiem dochodowym. W związku z tym ustalenie wartości rynkowej nieruchomości w oparciu o opinię biegłego sporządzoną na potrzeby postępowania w przedmiocie ustalenia obowiązku podatkowego dotyczącego pcc nie zwalnia organu z obowiązku poczynienia odrębnych ustaleń w tym zakresie dla potrzeb postępowania dotyczącego podatku dochodowego.
WSA w Gliwicach podzielił zarzuty formułowane przez podatnika i uchylił zaskarżone decyzje. Sąd wskazał, że warunkiem określenia przez organy podatkowe wartości rynkowej zbywanej rzeczy z uwzględnieniem opinii biegłego jest wcześniejsze ustalenie, czy przyczyna wskazana przez strony umowy sprzedaży uzasadnia zastosowanie niższej ceny od rynkowej. W tym celu organ powinien w pierwszej kolejności wezwać strony umowy – zgodnie z art. 14 ust. 3 u.p.d.o.p. – do zmiany ceny lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. Dopiero w przypadku nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy może określić wartość z uwzględnieniem opinii biegłego i w efekcie określić także rzeczywistą wysokość przychodu. W ocenie WSA powyższej procedury nie można zastąpić włączeniem do akt postępowania materiału dowodowego zebranego w innym postępowaniu (w tym przypadku dotyczącym wymiaru pcc).
Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Przeprowadzenie postępowania podatkowego na okoliczność wysokości zobowiązania w podatku od czynności cywilnoprawnych nie może zastępować konieczności czynienia ustaleń na potrzeby postępowania dotyczącego obowiązku podatkowego w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych, w tym procedury uregulowanej w art. 14 u.p.d.o.p.”
Komentarz
Prezentowane orzeczenie potwierdza odrębność, niezależność ale także i obligatoryjność określonej w art. 14 u.p.d.o.p. procedury określania przez organy podatkowe przychodu w sytuacji, gdy dojdą one do przekonania, że ustalona przez strony w umowie cena sprzedaży znacznie odbiega od wartości rynkowej. Sąd potwierdził, że organy podatkowe są zobligowane do przeprowadzenia procedury opisanej w art. 14 ust. 3 u.p.d.o.p. i dopiero wówczas mogą skutecznie określić podatnikowi przychód w wysokości innej, niż faktycznie wynikająca z umowy. Powyższego obowiązku nie są w stanie zastąpić ustaleniami poczynionymi w innym postępowaniu podatkowym, nawet jeżeli odnosiło się ono do tej samej czynności prawnej (umowy).
Stanowisko WSA należy ocenić pozytywnie. Z jednej strony uwzględnia ono bowiem literalne brzmienie art. 14 ust. 3 u.p.d.o.p., który nie pozostawia organom podatkowym swobody decyzyjnej w zakresie skorzystania z opisanej w nim procedury. To oznacza, że w celu określenia przychodu w wysokości rynkowej wartości sprzedanych rzeczy muszą one wykonać wszystkie opisane w nim czynności. Z drugiej zaś strony pogląd Sądu podkreśla prymat cywilnoprawnej zasady swobody umów. Należy bowiem zaznaczyć, że celem procedury z art. 14 ust. 3 u.p.d.o.p. jest m.in. umożliwienie podatnikowi podania przyczyn uzasadniających przyjęcie w umowie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. Racjonalne wyjaśnienie tych przyczyn uniemożliwia ustalenie podstaw opodatkowania według wartości rynkowej (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 18 czerwca 2008 roku, sygn. akt I SA/Gl 220/09). Pominięcie powyżej procedury i oparcie się na ustaleniach dokonanych w innym postępowaniu podatkowym w praktyce uniemożliwia podatnikom złożenie takich wyjaśnień.
Prezentowany wyrok potwierdza stanowisko, które wcześniej zostało wyrażone już m.in. w wyroku WSA w Bydgoszczy z dnia 20 kwietnia 2005 roku, sygn. akt I SA/Bd 99/05. W konsekwencji ci z podatników, którym organy podatkowe określą wysokość przychodu na podstawie art. 14 u.p.d.o.p. bez uprzedniego zastosowania procedury wynikającej z art. 14 ust. 3 tej ustawy mogą okoliczność tę podnieść jako zarzut w ewentualnej skardze do sądu administracyjnego. Biorąc pod uwagę wskazane orzeczenia istnieje duże prawdopodobieństwo, że zarzut ten zostanie uwzględniony.