Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
We wniosku o wydanie interpretacji podatnik (sp. z o.o.) wskazał, że zamierza nabyć udziały od swoich udziałowców będących osobami fizycznymi w celu ich całkowitego umorzenia. Umorzenie dobrowolne w uzgodnieniu ze wspólnikami ma nastąpić stosownie do art. 199 k.s.h. poprzez zmniejszanie kapitału zakładowego. W celu zachowania proporcji, pomiędzy wartością majątku wypłaconego w zamian za umarzane udziały, a wartością majątku pozostającą w spółce konieczna będzie wypłata wynagrodzenia w postaci rzeczowej. Natomiast wynagrodzenie w formie pieniężnej będzie miało charakter uzupełniający. W związku z powyższym zadano pytanie, czy wypłata wynagrodzenia w postaci nieruchomości oraz w formie gotówkowej dokonywana z tytułu umorzenia udziałów w spółce, która spowoduje zmniejszenie stanu majątkowego spółki prowadzi do powstania przychodu w spółce na podstawie przepisów u.p.d.o.p.¹ W ocenie podatnika w opisanej sytuacji po stronie spółki nie wystąpi przychód.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Oceniając charakter nabycia udziałów za wynagrodzeniem w formie niepieniężnej organ zauważył, że w tym przypadku spółka niejako decyduje się na zbycie składników majątku na rzecz udziałowca w zamian za cenę odpowiadającą wartości ustalonego wynagrodzenia z tytułu dobrowolnego umorzenia udziałów. Wobec powyższego, uzasadnionym jest rozpoznanie w takiej sytuacji po stronie spółki przychodu ze zbycia rzeczy lub prawa majątkowego, o którym mowa w art. 14 u.p.d.o.p. W konsekwencji przeniesienie na udziałowca nieruchomości w ramach wynagrodzenia z tytułu nabycia udziałów w celu ich umorzenia, skutkuje powstaniem po stronie wnioskodawcy przychodu z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych, o którym mowa w art. 14 ust. 1 u.p.d.o.p., w przeciwieństwie do zapłaty za te udziały w formie gotówkowej.

WSA w Krakowie uchylił zaskarżoną interpretację. W ocenie Sądu wykładnia językowa przepisów u.p.d.o.p. wprost wskazuje, iż umorzenie udziałów w spółce w zamian za przekazaną nieruchomość nie stanowi dla niej przychodu. Wynika to z zapisu art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p., zgodnie z którym do przychodu spółki nie zalicza się umorzenia udziału w spółce, a ustawodawca nie odróżnia w tym przepisie umorzenia odpłatnego czy nieodpłatnego, formy pieniężnej czy niepieniężnej. Wypłata wynagrodzenia za umarzane udziały nie będzie również prowadzić do powstania przychodu na podstawie art. 14 ust. 1 u.p.d.o.p. bowiem powstanie przychodu do opodatkowania powodują przesunięcia majątkowe dokonywane pomiędzy podatnikami, które spełniają dwie kluczowe cechy: przesunięcie jest dokonywane w oparciu o tytuł prawny przewidujący ich odpłatne zbycie (np. sprzedaż), strony transakcji łączy umowa, która przewiduje zapłatę ceny. Umorzenie udziałów za wynagrodzeniem nie spełnia żadnej z wymienionych cech. Sąd zauważył, że umorzenie udziałów można porównać do procesu likwidacji spółki, w ramach której dokonuje się operacji umorzenia wszystkich udziałów. Jeżeli więc nie ma wątpliwości, co do tego, iż przy likwidacji spółki nie dochodzi po jej stronie do powstania przychodu w związku z wydaniem majątku wspólnikom – to analogicznie taka czynność nie powinna powodować powstania przychodu po stronie spółki, gdy tylko cześć udziałów podlega umorzeniu. W wyniku umorzenia spółka nie otrzyma żadnego przysporzenia majątkowego od wspólnika, które powiększy jej majątek.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Umorzenie udziałów w spółce w zamian za przekazaną na rzecz dotychczasowego wspólnika nieruchomość nie powoduje po stronie spółki powstania przychodu.”

Komentarz
Podstawą umorzenia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest art. 199 k.s.h., który przewiduje dwa sposoby takiego umorzenia. Może ono nastąpić za zgoda wspólnika (umorzenie dobrowolne) lub też bez jego zgody (umorzenie przymusowe). Zazwyczaj umorzenie udziału odbywa się za wynagrodzeniem, chyba że dotychczasowy wspólnik wyrazi zgodę na umorzenie bez wynagrodzenia. Przepisy nie określają formy wypłaty wynagrodzenia, przyjmuje się jednak, że może ono nastąpić w pieniądzu jak i w formie niepieniężnej (poprzez przeniesienie na wspólnika majątku spółki).

Zgodnie ze stanowiskiem zajętym przez WSA w Krakowie niezależnie od tego, czy wypłata wynagrodzenia w zamian za umorzenie udziału następuje w formie pieniężnej czy rzeczowej, czynność taka nie powoduje po stronie spółki powstania przychodu podatkowego. W szczególności przeniesienie na wspólnika majątku rzeczowego spółki nie może być traktowane jako jego odpłatne zbycie, o którym mowa w art. 14 ust. 1 u.p.d.o.p.

Prezentowany wyrok stanowi potwierdzenie dotychczasowych poglądów sądów administracyjnych. Podobne stanowisko zostało wyrażone przykładowo w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 25 maja 2010 roku, sygn. akt I SA/Po 251/10 oraz w wyroku WSA w Łodzi z dnia 3 grudnia 2010 roku, sygn. akt I SA/Łd 935/10. Wskazane orzecznictwo sądowe powoduje, że w przypadku ewentualnego sporu z organami podatkowymi podatnicy mogą z dużym prawdopodobieństwem spodziewać się korzystnego dla siebie zakończenia sprawy.

1) Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)