Aspekty prawne przeniesienia składników majątkowych firmy do majątku osobistego przedsiębiorcy

Osobie fizycznej, jako podmiotowi stosunków prawnych, przysługuje  zdolność podmiotowa i zdolność do czynności prawnych (art.8 i art.11 KC), zaś status prawny przedsiębiorcy może posiadać m.in. osoba fizyczna (art.431 KC).
Treść powyższych regulacji oznacza, że podmiotem praw majątkowych dotyczących mienia należącego do określonej osoby fizycznej jest zawsze osoba fizyczna, niezależnie od tego czy i w jakim zakresie prowadzi (we własnym imieniu) działalność gospodarczą.
Konsekwencją powyższego stanu jest, iż z prawnego punktu widzenia brak jest rozdziału pomiędzy majątkiem prywatnym (tj. przeznaczonym dla potrzeb prywatnych) należącym do osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, a majątkiem służącym (wykorzystywanym) do prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Majątek posiadany przez osobę fizyczną jako przedsiębiorcę, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, jest zawsze równocześnie jej majątkiem prywatnym, a w ujęciu stricte prawnym (cywilnym) – mieniem osoby fizycznej.
Faktyczne oznaczenie (wyodrębnienie) określonego majątku, jako służącego do prowadzenia działalności gospodarczej, związanego z jej prowadzeniem lub pochodzącego wprost z prowadzonej działalności, jest zwykle podyktowane koniecznością odpowiedniego ujęcia w zapisie bilansu przedsiębiorstwa po stronie aktywów i z tego względu ma czysto księgowy charakter (tzn. służy odzwierciedleniu tych wyodrębnionych składników dla potrzeb wynikających np. ze szczególnych wymagań podatkowych lub księgowych) Takie wyodrębnienie może też oczywiście być podyktowane względami funkcjonalnymi, np. w sytuacji, gdy w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą prawo do korzystania z tego majątku uzyskują inne osoby (np. pracownicy, kontrahenci). Ujęcie takie jest jednak obojętne dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą z punktu widzenia przysługującego jej prawa własności tego mienia (lub innych praw podmiotowych, np. prawa użytkowania, praw obligacyjnych z tytułu najmu, dzierżawy, etc.).
Oceny powyższej nie zmienia również właściwy reżim prawny ustroju majątkowego małżeńskiego dla majątku danej osoby fizycznej. Treść praw podmiotowych osoby fizycznej przysługujących jej w zakresie składników mienia objętego reżimem prawnym wspólności ustawowej (majątkowa wspólność małżeńska – art. 31 KRO) wyznaczona jest szczególnymi przepisami, regulującymi zakres i sposób korzystania z tego majątku lub rozporządzania nim (art.36 i nast. KRO), natomiast mienie osoby fizycznej nie objęte takim specyficznym statusem (tzw. majątek osobisty, art. 33 KRO) może być wykorzystywane i rozporządzane bez wspomnianych powyżej reguł szczególnych.

  • Status prawny „przesunięć” majątkowych w ramach mienia należącego do przedsiębiorcy

Przesunięcie majątkowe polegające na „przeniesieniu” określonego składnika aktywów z majątku służącego (funkcjonalnie) prowadzeniu działalności gospodarczej osoby fizycznej do jej majątku prywatnego (tj. służącego wyłącznie potrzebom osobistym jego i ewentualnie jego współmałżonka) nie rodzi żadnych szczególnych skutków prawnych w sferze prawno-majątkowej właściciela takich aktywów, tj. nie powoduje zmian w odniesieniu do praw przysługujących tej osobie wobec tego majątku.
Czynność powyższa, jako realizowana w sferze wyłącznie faktycznej i funkcjonalnej, pozbawiona jest więc doniosłości prawnej dla przedmiotu prawa własności lub innego prawa podmiotowego, w szczególności nie jest wymagane dla osiągnięcia takiego efektu przeniesienie własności określonych aktywów w drodze jakiejkolwiek czynności prawnej rozporządzającej (sprzedaż, darowizna, itp.) lub dokonanie czynności zobowiązującej (przyznanie szczególnego prawa podmiotowego).
Wyjątek w powyższym zakresie, ale wyłącznie w odniesieniu do praw podmiotowych wynikających z zawartych umów (np. prawa najemcy lub dzierżawcy wchodzące w skład mienia osoby fizycznej), stanowić mogą niektóre uprawnienia, z których zakres lub sposób korzystania, zwykle o ile dana umowa tak stanowi, uzależnione mogą być od np. zgody innego podmiotu.
[page_break]

  • Status prawny „przesunięć” majątkowych w ramach mienia należącego do przedsiębiorcy względem kontrahentów (wierzycieli przedsiębiorcy)

Faktyczne przesunięcie majątkowe w zakresie majątku osoby fizycznej oraz jej majątku zgromadzonego (wykorzystywanego) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nie rodzi także konsekwencji w sferze stosunków prawnych łączących tę osobę, jako przedsiębiorcę, z jej kontrahentami. W szczególności czynność taka w żaden sposób nie jest czynnością, która może być kwalifikowana jako zmierzająca do pokrzywdzenia wierzycieli przedsiębiorcy. Takie faktycznie „wewnętrzne” przesunięcia majątkowe nie wpływają w żaden sposób na zdolność przedsiębiorcy do wypełnienia ciążących na nim zobowiązań z tytułu zawartych w ramach prowadzonej działalności kontraktów. Wniosek taki wynika z faktu, iż przedsiębiorca za zaciągnięte przez siebie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zobowiązania odpowiada całym swoim majątkiem, a wiec zarówno prywatnym, jak i tym zgromadzonym (faktycznie wykorzystywanym) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Czynność przedsiębiorcy polegająca na uszczupleniu aktywów zapisanych jako majątek przedsiębiorcy, przy jednoczesnym pozostawieniu tych aktywów w jego majątku prywatnym, nie może prowadzić do realnego uszczuplenia mienia osoby fizycznej, które pozostaje niezmienne. W związku z tym sytuacja powyższa jest generalnie obojętna dla roszczeń jego potencjalnych wierzycieli. Zabezpieczeniem wykonania zobowiązań przedsiębiorcy pozostają składniki jego majątku jako osoby fizycznej, będącej jednocześnie przedsiębiorcą, bez możliwości ograniczenia przedmiotowego takiej odpowiedzialności do majątku zgromadzonego (wykorzystywanego) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Reasumując, czynności obejmujące wspomniane wyżej faktyczne przesunięcia w ramach majątku osoby fizycznej mogą zostać dokonane przez tę osobę dowolnie, tj. bez konieczności nie tylko wyrażania zgody przez wierzycieli na takie działanie, ale nawet bez obowiązku zawiadamiania ich o planowaniu lub dokonaniu przedmiotowego przesunięcia.

Podsumowując, z prawnego punktu widzenia, a w szczególności w zakresie prawa rzeczowego, zobowiązaniowego, a także regulacji właściwych dla spółek kapitałowych, „przesunięcie” majątkowe polegające na dokonanym przez przedsiębiorcę faktycznym przeniesieniu składnika aktywów, z działalności gospodarczej do jego majątku osobistego, jest obojętne prawnie i nie rodzi szczególnych implikacji prawnych.

Dodaj komentarz