…na stanowisku kierowcy i operatora sprzętu ciężkiego, wykonywane w ramach szeroko pojętych badań z zakresu medycyny pracy nie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania VAT.

Podatnicy składając wnioski o wydanie interpretacji indywidualnej będące podstawą do wydania omawianych orzeczeń, usiłowali udowodnić – na podstawie przepisów szczególnych tj. Kodeksu pracy, ustawy Prawo o ruchu drogowym, ustawy o transporcie drogowym – iż obowiązek przeprowadzenia tego rodzaju badań psychologicznych jest niezbędny do podjęcia pracy na poszczególnych stanowiskach ale jednocześnie iż badania te mają cel profilaktyczny. Co do zasady badania służą sprawdzeniu, czy można badane osoby dopuścić do określonych zadań, ale badania mogą również prowadzić do identyfikacji schorzeń, których wczesne wykrycie ma niewątpliwie wpływ na  stan zdrowia pacjenta.

W obu wskazanych wyrokach sądy administracyjne, odwołując się do brzmienia przepisów ustawy o VAT oraz dyrektywy VAT 2006/112 jak i orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE, wskazały, iż usługi wykonywane przez podatników nie mogą zostać uznane za służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu czy poprawie zdrowia. Ich głównym celem jest wydanie zaświadczenia służącego podmiotowi trzeciemu (pracodawcy) do podjęcia określonej decyzji (dopuszczeniu pracownika do pracy z określonym sprzętem).

Sądy nie przychyliły się do argumentacji podatników, którzy próbowali wykazać, iż w wielu przypadkach badania prowadzą do wczesnego wykrycia chorób i z tego względu bez wątpienia spełniają rolę profilaktyczną, a zatem mogą być uznane za mieszczące się w kategorii usług medycznych objętych zwolnieniem z opodatkowania VAT na podstawie art. 43 ust 1 pkt. 18-19a ustawy o VAT.
Sądy przedstawiły powyższą tezę przywołując orzeczenia TSUE, w tym przede wszystkim orzeczenie w sprawie C-307/01 Peter d’Ambrumenil.

W orzeczeniu tym Trybunał dokonał rozróżnienia, w jakich sytuacjach usługi medyczne polegające de facto na wydaniu zaświadczenia przez uprawniony podmiot mogą  – a kiedy nie – podlegać zwolnieniu z opodatkowania VAT.

I tak: gdy badania medyczne wykonywane są w celu umożliwienia pracodawcy podjęcia decyzji o zatrudnieniu lub o zakresie obowiązków wykonywanych przez pracownika,  nie mogą korzystać ze zwolnienia z opodatkowania VAT (czyli np. badania wstępne przeprowadzane na mocy Kodeksu pracy czy badania wykonywane przez służby epidemiologiczne dla pracowników zatrudnionych przy sporządzaniu posiłków w gastronomii). Natomiast jeżeli badania wykonywane są regularnie na żądanie pracodawcy, mogą korzystać ze zwolnienia z opodatkowania, gdy ich celem jest zapobieganie lub wykrywanie potencjalnych chorób związanych z wykonywaniem danej pracy bądź kontrolowanie stanu zdrowia pracowników (a zatem np. badania kardiologiczne kadry zarządzającej).

Na tej podstawie sądy administracyjne uznały, iż badania psychologiczne dopuszczające do pracy na określonym stanowisku uznać należy za niemające celu profilaktycznego i nie podlegają zwolnieniu z VAT.

Wskazany powyżej test wypracowany przez Trybunał – choć oczywiście nie mający zastosowania do każdego możliwego przypadku badań z zakresu szeroko pojętej medycyny pracy – pomaga jednakże dookreślić zakres zwolnienia z VAT dla usług medycznych wynikający z przepisów ustawy o VAT.

Warto również podkreślić, iż w przypadku badan z zakresu medycyny pracy wskazanych w omawianych orzeczeniach konieczność ich opodatkowania VAT wiąże się z możliwością odliczenia VAT naliczonego związanego bezpośrednio z nabyciem towarów i usług wykorzystywanych do świadczenia tego rodzaju usług oraz ze wzrostem proporcji odliczania VAT (zwiększenie wartości sprzedaży opodatkowanej VAT danego podatnika).

W tych przypadkach gdy badania zlecane są przez pracodawców (przyszłych pracodawców) możliwe jest również co do zasady odliczenie VAT naliczonego przez nabywcę usług świadczonych przez psychologa/podmiot leczniczy zatrudniający psychologa, a zatem opodatkowanie VAT wskazanych usług w przypadku ich świadczenia na rzecz czynnych podatników VAT, nie zwiększy co do zasady kosztu nabywanej usługi.