Do 31 grudnia 2017 r. artyści oraz twórcy mogli korzystać z ryczałtowych kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50% na mocy art. 22 ust. 9 pkt 3 Zgodnie z tym przepisem możliwość zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dotyczyła działalności twórczej o indywidualnym charakterze, która była przedmiotem prawa autorskiego, również w ramach stosunku pracy.
Zmiany od 1 stycznia 2018 r.
Ustawą z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. poz. 2175) w zakresie stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50% ustawodawca z dniem 1 stycznia 2018 r. wprowadził dwie zasadnicze zmiany. Pierwsza ze z nich jest bardzo korzystna dla podatników bowiem ustawodawca zdecydował się na podwyższenie limitu ww. kosztów uzyskania przychodów do kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej a wiec kwoty 85 528 zł. Wynika to z nowego brzmienia ust. 9a art. 22, stosownie do którego w roku podatkowym łączne koszty uzyskania przychodów, o których mowa w ust. 9 pkt 1-3, nie mogą przekroczyć kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1. Wcześniej była to tylko połowa tej kwoty.
Druga zmiana dotyczy wprowadzonego do ustawy ust. 9b art. 22, w którym ustawodawca zdecydował się na określić zamknięty katalog zawodów, których przedstawiciele zachowają prawo do zastosowania 50-proc. kosztów uzyskania przychodów. Przepis ten wskazuje, że przepis ust. 9 pkt 3 stosuje się do przychodów uzyskiwanych z tytułu działalności:
1) twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
2) badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej;
3) artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii;
4) w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów, kaskaderów;
5) publicystycznej.
Tym sposobem ustawodawca w znaczący sposób zawęził krąg podmiotów, uznawanych za twórców w rozumieniu prawa podatkowego. Zmiana ta spowodowała spore zamieszanie wśród twórców i artystów. Okazało się bowiem, że cześć zawodów, które do końca roku 2017 mogły korzystać z ryczałtowych 50% kosztów uzyskania przychodów, od nowego roku została pozbawiona tego prawa. Nowelizacja nie do końca przyniosła zamierzony przez ustawodawcę efekt. Dobrym tego przykładem są nauczyciele akademiccy. Ustawa wskazuje, że mają oni prawo do zastosowania kosztów ryczałtowych z tytułu działalności badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej. Od razu jednak powstały wątpliwości co z wykładowcami akademickimi, którzy zatrudnieni są na stanowiskach jedynie dydaktycznych lub jedynie naukowych.
Wykładając przepis ustawy o PIT ściśle w oparciu o wykładnię systemową zewnętrzną posiłkując się ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym, konkretnie art. 108, można by dojść do wniosku, że tylko nauczyciele akademiccy zatrudnieni na stanowiskach naukowo dydaktycznych oraz pracownicy naukowi w zakresie realizacji prac badawczo rozwojowych mają prawo do skorzystania z 50% kosztów uzyskania przychodów. Wydaje się jednak, że nie taki był zamysł ustawodawcy. Po pierwsze, ustawa o PIT w tym zakresie nie odsyła bezpośrednio do prawa o szkolnictwie wyższy. Po drugie Minister Finansów już w dniu 20 grudnia 2017 r. przekazał do wiadomości Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pisemne wyjaśnienia (pismo DD3.8223.361.2017), dotyczące nowych zasad korzystania z 50% kosztów uzyskania przychodów wprowadzanych ustawą z dnia 27 października 2017 r. Minister Finansów wskazał w nich, że
omawiane zmiany, począwszy od 2018 r., nie oznaczają utraty prawa do stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów w stosunku do tych nauczycieli akademickich, o których mowa w art. 108 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, którzy – niezależnie od zakwalifikowania do określonej grupy – w ramach stosunku pracy tworzą dzieła objęte ochroną praw autorskich.
Ministerstwo dodatkowo potwierdziło swoje stanowisko w Komunikacie z dnia 18 stycznia 2018 r. pt. Nowe przepisy PIT o 50 proc. kosztach nie zmieniają sytuacji nauczycieli akademickich opublikowanym na stronie MF pod adresem http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/wiadomosci/komunikaty/-/asset_publisher/6Wwm/content/id/6262950
Czytamy w nim:
W konsekwencji nowe przepisy, które weszły w życie od 2018 r., nie oznaczają utraty prawa do stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów w stosunku do tych nauczycieli akademickich, tj. do pracowników naukowo-dydaktycznych, dydaktycznych i naukowych, którzy w ramach stosunku pracy tworzą dzieła objęte ochroną praw autorskich.
Tym samym widać, że wprowadzona do ustawy przez art. 22 ust 3b. zmiana nie do końca była przemyślana przez ustawodawcę. Potwierdza to także planowana, nowelizacja tych przepisów.
Zmiany od 1 marca 2018 r.
Na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy z dnia 31 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. W art. 1 pkt 4 projektu ustawy znalazły się zapisy dotyczące obowiązującego od 1 stycznia 2018 r. art. 22 ust 9b, w którym ustawodawca ujął katalog zawodów, które mogą korzystać z 50% kosztów uzyskania przychodów. Rozszerzenie tego katalogu zostało przygotowane w związku uwagami Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotyczącymi pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych odnośnie zakresu ust. 9b art. 22 ustawy o PIT. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wskazał branże kreatywne, które nie są wskazane wprost w tym przepisie. Celem zmian zaproponowanych w ust. 9b art. 22 ustawy jest nadanie nowego brzmienia tym przepisom oraz uporządkowanie i dodanie dziedzin, w odniesieniu do których można zastosować 50% kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie z propozycją w art. 22 ust. 9b ustawy o PIT otrzyma brzmienie: przepis ust. 9 pkt 3 stosuje się do przychodów uzyskiwanych z tytułu:
- działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
- działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;
- produkcji audialnej i audiowizualnej;
- działalności publicystycznej;
- działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
- działalności konserwatorskiej;
- prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 880 i 1089) do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;
- działalności badawczo-rozwojowej, naukowo-dydaktycznej, naukowej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.
Widać, że ustawodawca próbuje jakoś wybrnąć z niezręcznej sytuacji, w której sam się postawił i wywołanego, nieprzemyślaną zmianą przepisów, zamieszania. Wydaje się jednak, że jest z góry skazany na porażkę. Kazuistyczne wyliczenie zawodów, którym przysługuje prawo do zastosowania ryczałtowych kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50% nie przystaje do obecnych czasów. Rzeczywistość gospodarcza zmienia się niezwykle szybko. Postępująca informatyzacja życia sprawia, że powstają coraz to nowe zawody, o których jeszcze kilka lat temu nikt nie myślał, a które bazują na twórczej pracy ludzkiej. Oznacza to, że prawo nigdy nie nadąży za zmieniającą się rzeczywistością. Z tego też powodu zmianę tą, pomimo że rozszerza katalog zawodów, należy ocenić krytycznie. Zwłaszcza, że każdą działalność, nawet ujętą przez ustawodawcę w ww. katalogu należy skonfrontować z zasadą generalną, która nie uległa zmianie i stanowi, że 50% koszty uzyskania przychodów mogą być stosowane wyłącznie do przychodów uzyskanych z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów. Tym samym znalezienie się w grupie szczęśliwców uprzywilejowanych przez ustawodawcę nie oznacz z automatu prawa do skorzystania z ryczałtowych kosztów uzyskania przychodów.
Autor:
Marcin Kołkowicz
Doradca Podatkowy
ADN Podatki Sp. z o.o.