Zatem zbycie wierzytelności może być znakomitym sposobem na odzyskanie części podatku dochodowego. Natomiast im cena sprzedaży wierzytelności będzie niższa, tym większe koszty, strata jest bowiem kosztem podatkowym. Czy tym samym możliwa jest sprzedaż kłopotliwej wierzytelności za symboliczną złotówkę? Czy takie działanie nie zostanie uznane przez organy podatkowe za próbę obejścia prawa podatkowego?
Przykład:
Firma Y sprzedała wierzytelność w kwocie 1000 zł za cenę w wysokości 1 zł. Wspomniana wierzytelność została uprzednio zaliczona do przychodów podatnika. Strata z tytułu dokonanej sprzedaży wierzytelności wynosi zatem 999 zł.
Z pewnością omawiana transakcja wzbudzi zainteresowanie organów podatkowych. Co prawda z literalnej wykładni przepisów wynika, iż jedynym warunkiem zaliczenia straty ze sprzedaży wierzytelności do kosztów jest jej wcześniejsze zarachowanie jako przychodu należnego. Tym samym sprzedaż za symboliczną złotówkę nie narusza tego wymogu. Z drugiej strony nie ulega jednak wątpliwości, iż otrzymanie „złotówki” nie ma dla zbywcy ekonomicznego znaczenia, nie stanowi dla niego korzyści finansowej. Jeżeli fiskus uzna, iż wierzytelność sprzedano tylko po to, aby stratę zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów możliwe jest zakwestionowanie takiej transakcji.
W tym miejscu warto jednak zwrócić uwagę, iż w większości przypadków sądy administracyjne, jak również organy podatkowe wyższej instancji przyznają podatnikom rację w takich sporach. Dopuszczalność takiej transakcji potwierdził m. in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 marca 2004 r. (sygn. akt III SA 2843/02). Omawiane orzeczenie dotyczyło sytuacji, w której spółka sprzedała należność za 1 % jej wartości i zaliczyła powstałą stratę do kosztów. Za koszt uznała również prowizję pośrednika w wysokości 4 % wierzytelności. W toku postępowania podatnik wyjaśniał, iż nie było szans na wyegzekwowanie pieniędzy, ponieważ dłużnik nie posiadał żadnego majątku.
Sad przyznał, iż jedyną przesłanką, od której spełnienia zależy możliwość zaliczenia do kosztów straty ze sprzedaży wierzytelności, jest jej uprzednie zaliczenie do przychodów należnych. Z racji tego, iż podatnik zaliczył wspomnianą wierzytelność do przychodów należnych z działalności gospodarczej, spełniony został jedyny warunek umożliwiający zaliczenie straty (różnicy pomiędzy nominalną wartością wierzytelności a kwotą uzyskaną z jej sprzedaży) do kosztów uzyskania przychodów. W ocenie sądu sama wysokość kwoty uzyskanej ze sprzedaży tej wierzytelności nie mogła zostać uznana za okoliczność uzasadniające pominięcie straty ze sprzedaży wierzytelności jako kosztu uzyskania przychodów. Tego rodzaju dodatkowe warunki, dotyczące samej transakcji sprzedaży, nie wynikają z omówionego przepisu art. 16 ust. 1 pkt 39 PDOP. Jednakże WSA stwierdził, iż okoliczności związane z ustaloną ceną sprzedaży (1 proc. wartości wierzytelności) oraz prowizją z tytułu pośrednictwa (4 proc. wartości wierzytelności) mogły wyłącznie służyć do kwestionowania wysokości straty ze sprzedaży, ale nie do podważania dopuszczalności zaliczenia jej w ciężar kosztów uzyskania przychodów.
