Na wartości dewizowe, w myśl ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe,1 składają się zagraniczne środki płatnicze oraz złoto dewizowe i platyna dewizowa. Natomiast zagranicznymi środkami płatniczymi są:
- waluty obce – tj. znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie; na równi z walutami obcymi traktuje się wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego (SDR);
- dewizy – dewizami są papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych.
Ograniczenia w swobodzie dokonywania rozliczeń w walucie obcej
Na mocy art. 9 u.p.d. ograniczeniu w rozliczeniach w walucie obcej podlega:
- wywóz, wysyłanie oraz przekazywanie przez rezydentów2 do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gospodarczej, w tym na nabycie nieruchomości na potrzeby tej działalności, z wyjątkiem przekazywania do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na pokrycie kosztów działalności polegającej na bezpośrednim świadczeniu usług w wykonaniu zawartej umowy lub promocji i reklamie działalności gospodarczej prowadzonej przez rezydenta w kraju (art. 9 pkt 4 u.p.d.);
- nabywanie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów, udziałów i akcji w spółkach mających siedzibę w krajach trzecich, a także obejmowanie udziałów i akcji w takich spółkach, jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania mających siedzibę w krajach trzecich, papierów wartościowych dłużnych wyemitowanych bądź wystawionych przez nierezydentów3 z krajów trzecich, wartości dewizowych zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich w zamian za inne wartości dewizowe lub krajowe środki płatnicze, wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeń pieniężnych, zbywanych przez nierezydentów z krajów trzecich (art. 9 pkt 5 u.p.d.);
- zbywanie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów, w krajach trzecich papierów wartościowych dłużnych o terminie wykupu krótszym niż rok, z wyjątkiem nabytych w tych krajach na podstawie zezwolenia dewizowego, wierzytelności i innych praw, których wykonywanie następuje poprzez dokonywanie rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem nabytych w tych krajach na podstawie zezwolenia dewizowego lub powstałych w obrocie z nierezydentami z krajów trzecich w zakresie niewymagającym zezwolenia dewizowego (art. 9 pkt 7 u.p.d.);
- otwieranie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów, rachunków w bankach i oddziałach banków, mających siedzibę w krajach trzecich, z wyjątkiem ich otwierania w czasie pobytu w tych krajach, a także w związku z działalnością określoną w pkt 4, z zastrzeżeniem nieutrzymywania takich rachunków dłużej niż 2 miesiące od zakończenia pobytu lub działalności (art. 9 pkt 9 u.p.d.);
- dokonywanie przez rezydentów i nierezydentów z krajów trzecich rozliczeń pieniężnych w wykonaniu czynności określonych w pkt 5 i 7–9, z wyłączeniem czynności, których dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego (art. 9 pkt 14 u.p.d.).
Natomiast dokonywanie czynności związanych z rozliczeniami w walucie obcej z zagranicą wiąże się z pewnymi ograniczeniami, które zawężają w pewien sposób swobodę dokonywania czynności obrotu dewizowego, a które są niezbędne w celu wykonania decyzji organów organizacji międzynarodowych, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska, zapewnienia porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, zapewnienia równowagi bilansu płatniczego, w razie ogólnej jego nierównowagi lub nagłego załamania albo powstałego w tym zakresie zagrożenia oraz zapewnienia stabilności waluty polskiej, w razie nagłych wahań jej kursu albo powstałego w tym zakresie zagrożenia, co z pewnością ułatwia nadzór organów państwowych co do przemieszczania kapitałów.
Obowiązki dokonujących rozliczeń w walutach obcych
Po pierwsze, zgodnie z art. 18 u.p.d. rezydenci i nierezydenci przekraczający granicę państwową są obowiązani zgłaszać, w formie pisemnej, organom celnym lub organom Straży Granicznej, przywóz do kraju oraz wywóz za granicę m.in. krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, jeżeli ich wartość przekracza łącznie równowartość 10.000 euro.
Po drugie, rezydenci i nierezydenci są obowiązani przedstawiać organom celnym lub organom Straży Granicznej, na ich żądanie, przywożone do kraju lub wywożone za granicę wartości dewizowe oraz krajowe środki płatnicze. Organy celne oraz organy Straży Granicznej są natomiast uprawnione, w celu sprawdzenia, czy przywóz do kraju wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych oraz ich wywóz za granicę odbywa się zgodnie z przepisami ustawy, podejmować czynności kontrolne na zasadach i w trybie określonych w przepisach o kontroli celnej lub kontroli granicznej.
Po trzecie, rezydenci i nierezydenci są obowiązani dokonywać przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju związanych z obrotem dewizowym za pośrednictwem uprawnionych banków lub krajowych instytucji płatniczych lub oddziałów unijnych instytucji płatniczych w rozumieniu art. 2 pkt 32 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych4 jeżeli kwota przekazu lub rozliczenia przekracza równowartość 15.000 euro. Ww. obowiązek dokonywania rozliczeń, nie dotyczy przypadków, w których stroną rozliczenia jest uprawniony bank, krajowa instytucja płatnicza lub oddział unijnej instytucji płatniczej.
Po czwarte,…
1) Dz. U. Nr 141, poz. 1178 ze zm., dalej: u.p.d.
2) Rezydentami w myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 u.p.d. są: osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów oraz polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.
3) Nierezydentami w myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 u.p.d. są:osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; nierezydentami są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów oraz obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych. Natomiast nierezydentami z krajów trzecich są osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach trzecich; nierezydentami z krajów trzecich są również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub nierezydentów z innych krajów.
4) Dz. U. Nr 199, poz. 1175.