W części II zostaną omówione zasady udzielania urlopów szkoleniowych oraz urlopów związanych z rodzicielstwem.

Stosunkowo nie dawno wprowadzono do KP przepisy regulujące udzielanie pracownikowi urlopów szkoleniowych. Urlopy takie przysługują pracownikom podnoszącym kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
Z zachowaniem prawa do wynagrodzenia pracownikowi przysługuje urlop szkoleniowy w następującym wymiarze:

– 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych, egzaminu maturalnego oraz do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

– 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Dodatkowo pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe można udzielić urlopu bezpłatnego.

2. Urlop macierzyński

Kolejną grupą urlopów przysługujących pracownikom to urlopy związane z rodzicielstwem.
Podstawowym uprawnieniem pracownicy, która urodziła dziecko jest urlop macierzyński. Obecnie wymiar urlopu macierzyńskiego to:

1. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
2. 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
3. 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
4. 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
5. 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Ponadto pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 2 tygodni jeśli urodziła jedno dziecko i 3 tygodni w pozostałych przypadkach. Wymiar dodatkowego urlopu wzrośnie w 2012 r. do 4 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 6 tygodni w pozostałych przypadkach. Od 2014 r. dodatkowy urlop macierzyński będzie wynosił odpowiednio 6 i 8 tygodni.

Co najmniej dwa tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą być wykorzystane przed porodem. W takim przypadku po porodzie przysługuje niewykorzystana część urlopu macierzyńskiego.

Pracownica, po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego może zrezygnować z dalszej jego części wtedy pozostałą część urlopu wykorzystuje ojciec dziecka. W tej sprawie pracownica powinna zgłosić pracodawcy wniosek na 7 dni przed powrotem do pracy dołączając do niego zaświadczenie pracodawcy ojca dziecka potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu przez tego pracownika.

Urlop macierzyński przysługuje również w przypadku urodzenia martwego lub zgonu dziecka przed 8 tygodniem życia. W takiej sytuacji pracownica ma prawo do 8 tygodni urlopu po porodzie, nie krócej niż 7 dni od dnia śmierci dziecka. Jeśli dziecko zmarło po upływie 8 tygodni od porodu urlop macierzyński trwa jeszcze przez 7 dni od dnia śmierci dziecka. Jeśli przy jednym porodzie pracownica urodziła więcej niż jedno dziecko urlop macierzyński przysługuje jej w wymiarze stosownym do ilości dzieci pozostałych przy życiu.
[page_break]
W przypadku urodzenia dziecka, które wymaga opieki szpitalnej, pracownica po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego może wrócić do pracy a pozostałą część urlopu wykorzystać po wypisaniu dziecka ze szpitala. Jest to jednak jej prawo a nie obowiązek. Może z niego nie korzystać i pozostać bez przerwy na urlopie macierzyńskim do wyczerpania przysługującego jej limitu.

Analogiczne uprawnienia przysługują rodzicom adopcyjnym, z tą różnicą, że w tym przypadku urlop macierzyński przysługuje do czasu ukończenia przez dziecka 7 roku życia a jeśli odroczono obowiązek szkolny do czasu ukończenia przez nie 10 roku życia. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego nie może być jednak krótszy niż 9 tygodni. Urlop dla rodziców adopcyjnych nie jest urlopem macierzyńskim ale urlopem na warunkach urlopu macierzyńskiego. Może z niego korzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka (ale nie jednocześnie). Warunkiem udzielenia urlopu macierzyńskiego jest w tym przypadku przyjęcie dziecka na wychowanie i wystąpienie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania ws. przysposobienia dziecka. Z powyższego przepisu wynika, że do udzielenia urlopu macierzyńskiego nie jest konieczne samo orzeczenie o przysposobieniu dziecka a jedynie fakt złożenia wniosku o przysposobienie dziecka, co jest o tyle zasadne, że sama procedura adopcyjna w sądzie trwa co najmniej kilka tygodni jednak w tym czasie dziecko już przebywa w domu adopcyjnych rodziców na podstawie postanowienia o osobistej styczności lub postanowienia o powierzeniu opieki.

W trakcie urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownik korzysta z takiej samej ochrony stosunku pracy jak pracownica w ciąży.

Za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz  urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński.

Jeśli po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownik wystąpił o udzielenie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, pracodawca ma obowiązek udzielenia takiego urlopu.

3. Urlopy dla ojców

Szczególne uprawnienia przysługują również ojcom wychowującym dzieci. Jak już wspomniano w części I, po wykorzystaniu przez matkę 14 tygodni urlopu macierzyńskiego pozostałą część urlopu może wykorzystać ojciec dziecka.

Ojciec dziecka ma również prawo do urlopu macierzyńskiego, w przypadku gdy matka wykorzystała 8 tygodni urlopu jednak nadal wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia i nie może osobiście opiekować się dzieckiem. W takim przypadku urlop macierzyński matki ulega przerwaniu a łączny wymiar urlopu macierzyńskiego nie może przekroczyć wymiaru opisanego w punkcie 2 powyżej.

W przypadku zgonu matki w okresie urlopu macierzyńskiego ojciec dziecka ma prawo do niewykorzystanej przez nią części urlopu.
Ojciec może również wykorzystać cały urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego jaki przysługuje rodzicom adopcyjnym – w takim przypadku nie ma bowiem obowiązku aby urlop ten w jakiejkolwiek części wykorzystywała adopcyjna matka dziecka.

Pracownikowi-ojcu przysługuje również specjalny urlop ojcowski. W 2011 r. wymiar tego urlopu wynosi tydzień a od 2012 r. zostanie zwiększony do 2 tygodni. Pracownik, który chce skorzystać z tego urlopu powinien zgłosić pracodawcy wniosek na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Urlop ojcowski można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. W przypadku ojca adopcyjnego urlopu udziela się w ciągu 12 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia o przysposobieniu i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

W trakcie korzystania przez ojca z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu ojcowskiego stosunek pracy pracownika-ojca podlega takiej samej ochronie jak kobiety ciężarnej.

Za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, wykorzystywanych przez ojców oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński.

Podstawa prawna:

Art. 103¹ , 103² , 103⁶ pkt 2, art. 180-182¹ , 183, 184 Kodeksu pracy (t.j. z 1998 r. dz. u. nr 21 poz. 94 ze zm.).