Pozostawanie w mocy pełnomocnictw udzielonych przez prokurenta po odwołaniu prokury

Prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Ustawodawca w treści art. 1091 kc przesądził, iż prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, co oznacza, że jest to umocowanie do działania w cudzym imieniu, opierającym się na oświadczeniu mocodawcy.

Z treści art. 1096 kc wynika bezwzględny zakaz przenoszenia prokury. Z powyższego przepisu, interpretowanego a contrario wynika również zakaz udzielania pełnomocnictwa ogólnego. Nie ulega jednak wątpliwości, co zostało wysłowione wprost w wyżej powołanym przepisie prawnym, że prokurent z mocy prawa upoważniony jest do udzielania pełnomocnictw szczególnych (do poszczególnych czynności) lub pełnomocnictw do pewnego rodzaju czynności. Należy także stwierdzić, iż jeżeli prokurent, niezależnie od swojej funkcji, uzyskałby umocowanie do udzielania pełnomocnictw ogólnych to wówczas należałoby oceniać skuteczność tak udzielonych pełnomocnictw na podstawie art. 106 kc.

Aby odpowiedzieć na pytanie czy pełnomocnictwo udzielone przez prokurenta wygasa wraz z chwilą ustania pełnienia jego funkcji należy uprzednio rozstrzygnąć czy pełnomocnictwa udzielane przez niego stanowią pełnomocnictwa substytucyjne, o których mowa w 106 kc czy też są to pełnomocnictwa główne, udzielone nie jako pełnomocnik lecz jako przedsiębiorca. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż wszelkie pozostałe czynności cywilnoprawne, podejmowane przez prokurenta w okresie pełnienia jego funkcji pozostają w mocy również po ustaniu prokury. Ważność oświadczeń prokurenta, podobnie jak ważność oświadczeń organów spółek, należy oceniać według daty złożenia oświadczenia. Jeżeli w dacie złożenia oświadczenia woli dana osoba pełniła funkcje w organie spółki, bądź była prokurentem, wówczas oświadczenie to należy traktować jako skuteczne (o ile nie zachodzą inne wady oświadczenia woli). Każde inne założenie, stanowiłoby zaprzeczenie zasady kontynuacji organu oraz uniemożliwiałoby prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorców. Inne podejście do kwestii skuteczności złożenia woli niweczyłoby pewność obrotu, która wymaga trwałości oświadczeń woli. Powyższe rozważania, dotyczące pozostawania w mocy oświadczeń woli prokurenta po ustaniu prokury skłaniać mogą do wniosku, że również pełnomocnictwa udzielone przez tego prokurenta, pomimo ustania prokury powinny pozostawać w mocy. Za takim ujęciem skłania również interpretacja dokonana przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 grudnia 2004r. sygn. FSL 787/04, gdzie Sąd ten wyjaśnił, iż skoro ustawodawca w rozdziale kodeksu cywilnego, regulującego instytucje prokury, nie odwołał się do prokury substytucyjnej, jak uczynił to w treści art. 106 kc regulującej pełnomocnictwo substytucyjne, to należy przyjąć, iż pełnomocnictwa udzielane przez prokurenta nie mogą być uznane za tak zwane dalsze pełnomocnictwa, a zatem są pełnomocnictwami głównymi. Przy takim przyjęciu bowiem, należy stwierdzić, iż pełnomocnictwo udzielone przez prokurenta, nie stanowi przekazania części swoich uprawnień, lecz nadanie nowych, odrębnych uprawnień. Pełnomocnictwo udzielone przez prokurenta należy zatem traktować jako samodzielne umocowanie, niezależne od zakresu umocowania prokurenta i posiadające swoją podstawę w oświadczeniu złożonym jako przedsiębiorca. Przy założeniu zatem, że prokurent udzielający pełnomocnictw działa jak quasi organ przedsiębiorcy należałoby stwierdzić, że pełnomocnictwa udzielone przez prokurenta pozostają w mocy, pomimo że prokura wygasła. Stosunek prokury bowiem pozostaje bez wpływu na zakres mocy oświadczeń woli, złożonych przez prokurenta w czasie gdy prokura istniała.

Powyższy pogląd trudno jednak obronić przed argumentem, iż prokura, co wynika zarówno z jej istoty, jak i wprost z uregulowania ustawodawcy, stanowi formę szczególnego pełnomocnictwa. Prokurent zatem nie jest organem spółki, lecz jej pełnomocnikiem, a oświadczenia składane przez niego zawsze są oświadczeniami pełnomocnika składanymi w imieniu i na rzecz przedsiębiorstwa, lecz nie są jego własnymi oświadczeniami (jak to ma miejsce w sytuacji gdy wypowiada się organ osoby prawnej).

O tym, czy udzielone pełnomocnictwo stanowi pełnomocnictwo główne czy substytucyjne decyduje osoba, która udzieliła pełnomocnictwa. Jeżeli oświadczenie to składa bezpośrednio mocodawca lub jego przedstawiciel ustawowy, wówczas mamy do czynienia z pełnomocnictwem głównym, jeżeli natomiast oświadczenie pochodzi od pełnomocnika, udzielone w ten sposób pełnomocnictwo jest pełnomocnictwem substytucyjnym. W świetle powyższego należy zatem stwierdzić, iż pełnomocnictwo udzielone przez prokurenta, będącego pełnomocnikiem handlowym przedsiębiorcy, jest pełnomocnictwem substytucyjnym (taki też pogląd zaprezentował J. Grykiel w glosie „Charakter prawny pełnomocników ustanowionych przez prokurenta”), a zatem jego moc prawna uzależniona jest od ważności pełnomocnictwa głównego, czyli pełnienia funkcji prokurenta.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż istnieją poważne argumenty przemawiające zarówno za przyjęciem iż pełnomocnictwa udzielone przez odwołanego prokurenta pozostaną w mocy, jak i za stanowiskiem, że pełnomocnictwa te utracą swoją moc. Mając jednak na uwadze pewność obrotu oraz dbałość o to, aby w przyszłości nie można było zakwestionować czynności podejmowanych przez pełnomocników przedsiębiorcy, w przypadku odwołania lub wygaśnięcia prokury należałoby (wybierając asekuracyjny sposób działania) odnowić udzielone przez prokurenta pełnomocnictwa przez nowego prokurenta, bądź przez samego przedsiębiorcę.

Dodaj komentarz