O jedynym wspólniku mówimy więc także w sytuacji, gdy nie jest on formalnie jedynym udziałowcem spółki ponieważ część udziałów to udziały własne samej spółki. Możliwa jest sytuacja, w której jedyny wspólnik spółki z o.o. jest jednocześnie członkiem jednoosobowego zarządu. W odniesieniu do takiej spółki istnieją odrębne przepisy ksh regulujące przede wszystkim kwestie oświadczeń woli pomiędzy wspólnikiem, a spółką reprezentowaną przez jednoosobowy zarząd w postaci tego wspólnika.

Jednoosobowa spółka z o.o. może powstać w sposób pierwotny i następczy (pochodny). W przypadku powstania pierwotnego dochodzi do utworzenia spółki jednoosobowej w wyniku podjętych czynności zmierzających do zawiązania spółki z o.o. przez jedynego wspólnika. Spółka jednoosobowa w organizacji zawiązywana pierwotnie posiada pewne cechy szczególne, to jest: umowa spółki zostaje zastąpiona przez oświadczenie woli jedynego wspólnika, jedyny wspólnik wykonuje uprawnienia zgromadzenia wspólników, jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki, ale może ją zgłosić do rejestru. Zgłoszenie spółki jednoosobowej do rejestru powinno zawierać nazwisko i imię albo firmę i siedzibę oraz adres jedynego wspólnika oraz wzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem spółki. Warto podkreślić, iż wspólnik ten jako zarząd składa oświadczenie, iż wkłady na pokrycie kapitału zakładowego spółki zostały przez niego w całości wniesione. Zgodnie z art. 162 ksh jedyny wspólnik nie może reprezentować spółki w organizacji. Jest to niedopuszczalne także wtedy gdy jest on członkiem jednoosobowego zarządu, w takiej sytuacji powinien wyznaczyć osobę do reprezentowania spółki. W imieniu spółki jednoosobowej w organizacji może działać zarząd spółki (o ile w jego skład nie wchodzi tylko jedyny wspólnik) lub pełnomocnik powołany przez jedynego wspólnika.

W odniesieniu do wtórnego (następczego) utworzenia spółki jednoosobowej, to ma ono miejsce w sytuacji skupienia wszystkich udziałów w ręku jednego wspólnika. Może do tego dojść jedynie po wpisie spółki do rejestru.

Zgodnie z art. 156 ksh w spółce jednoosobowej sensu stricto, jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników. Jeżeli więc wspólnik korzysta z tej kompetencji, to działa zawsze jako organ spółki a nie jako jej udziałowiec. Jedynym wspólnikiem może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna mająca zdolność prawną. Jedyny wspólnik wykonując uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników decyduje o zmianie umowy spółki, powołuje i odwołuje zarząd, radę nadzorczą, zatwierdza sprawozdanie finansowe itp. Uprawnienia te jedyny wspólnik realizuje w ten sposób, że składa oświadczenia, które zgodnie z omawianymi regulacjami wymaga dla swojej ważności formy pisemnej. Niezachowanie takiej formy oznacza, że oświadczenie jest nieważne (art. 173 § 1 ksh). W przypadku gdy wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, a w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymaga formy pisemnej notarialnie poświadczonej. Ten sam wymóg występuje w przypadku, gdy jedyny wspólnik jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu, to czynność prawna dokonana pomiędzy wspólnikiem, a spółką reprezentowaną przez niego samego wymaga formy aktu notarialnego. Notariusz sporządzający akt jest zobowiązany zawiadomić sąd rejestrowy o każdej takiej czynności. Następuje to poprzez wysłanie do sądu wypisu aktu notarialnego. Niedopełnienie formy aktu notarialnego powoduje nieważność czynności prawnej.

W odniesieniu do jednoosobowych spółek z o.o., Kodeks Spółek Handlowych nie przewiduje obowiązku dokonywania określonych czynności formalnych, które są konieczne w przypadku wieloosobowego zgromadzenia wspólników. Nie jest więc wymagany tajny tryb głosowania w sprawie powołania siebie samego do zarządu, nie ma obowiązku udzielania sobie samemu absolutorium. W przypadku gdy jedyny wspólnik jest jednocześnie członkiem lub prezesem zarządu, nie ma obowiązku udzielania absolutorium członkowi zarządu z wykonania przez niego obowiązków oraz zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki (art. 231 ksh). Niedopuszczalne jest natomiast zaskarżenie przez jedynego wspólnika oświadczeń jedynego wspólnika wykonującego kompetencje zgromadzenia wspólników np. oświadczenia o podwyższeniu lub obniżeniu kapitału zakładowego. Koniecznym jest natomiast złożenie oświadczenia przez jedynego wspólnika zastępującego uchwałę wspólników w przypadku rozporządzenia prawem lub zaciągnięcia zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego, chyba że obowiązek taki wyłącza umowa spółki (art. 230 ksh). Zgodnie z art. 156 ksh stosuje się do uprawnień jedynego wspólnika przepisy określające kompetencje zgromadzenia wspólników w sp. z o.o. Jednakże przepis ten wyłącza stosowanie art. 247 par. 2 ksh, w którym określono sytuacje kiedy głosowanie wspólników powinno być tajne. Wykładnia logiczna wskazuje, iż w przypadku spółki jednoosobowej mówienie o głosowaniu tajnym byłoby pozbawione sensu prawnego.

Wątpliwości budzi zagadnienie dopuszczalności zawarcia umowy o pracę z jedynym wspólnikiem działającym jako członek jednoosobowego zarządu. Umowa cywilnoprawna, którą wspólnik związany jest ze spółką i na podstawie której świadczy usługi na rzecz spółki, musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Obowiązek taki wprost wynika z przepisów prawa. Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego (art. 210 ksh). O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego. Orzecznictwo stoi na stanowisku, iż umowa taka jest nieważna jeżeli zmierza do obejścia prawa lub jest czynnością pozorną. W praktyce umowy takie są zawierane poprzez pełnomocnika. W przypadku tożsamości personalnej między jedynym wspólnikiem, a członkiem jednoosobowego zarządu, taki wspólnik nie może zostać członkiem rady nadzorczej spółki.