Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Podstawą rozstrzygnięcia były nieprawidłowości przy deklarowaniu przez podatnika kosztów uzyskania przychodów. W szczególności organy stwierdziły, że część usług nabytych przez podatnika w ogóle nie została wykonana, a zatem wydatki na ten cel nie mogły stanowić kosztów podatkowych.

W skardze do WSA w Gliwicach podatnik argumentował, że organy w sposób nieprawidłowy ustaliły stan faktyczny sprawy, a w toku postępowania podatnik udzielał wyjaśnień, które nie zostały jednak wzięte pod uwagę.

WSA w Gliwicach oddalił skargę podatnika. Wyrok ten znalazł następnie akceptację NSA. Sądy wskazały, że organy podatkowe przeprowadziły w sprawie szeroko zakrojone postępowanie dowodowe, obejmujące m.in. analizę dokumentów przekazanych przez organy ścigania i inne organy podatkowe, przesłuchanie kontrahentów podatnika, itp. Jednocześnie, konkretnych i weryfikowalnych informacji na temat kwestionowanych transakcji nie był w stanie dostarczyć sam podatnik, a składane przez niego wyjaśnienia zawierały sprzeczności. W tym stanie rzeczy Sądy nie znalazły podstaw do zakwestionowania wniosków sformułowanych w decyzjach przez organy podatkowe. Wyjaśniono, że brak stosownej aktywności podatnika w toku postępowania podatkowego, w zakresie kluczowych dla rozstrzygnięcia kwestii dowodowych nie pozwala uwzględnić zarzutu, że zaskarżoną decyzję wydano z uchybieniem zasad postępowania dowodowego. Poddając w wątpliwość ustalenia i wnioski organów podatkowych, podatnik powinien był wykazać odpowiednią inicjatywę dowodową i aktywność w celu obrony swoich racji.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Brak stosownej aktywności strony w toku postępowania podatkowego, w zakresie kluczowych dla rozstrzygnięcia kwestii dowodowych, nie pozwala uwzględnić zarzutu, że zaskarżoną decyzję wydano z uchybieniem zasad postępowania dowodowego wyrażonych w art. 122, czy art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej.”

Komentarz
Przepisy Ordynacji podatkowej zasadniczy ciężar prowadzenia postępowania dowodowego nakładają na organy podatkowe. Regulacje zawarte w art. 122 i art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej wprost wskazują, że to organy powinny podejmować wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego jak też zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Brak działań w powyższym zakresie może stanowić podstawę do uchylenia wydanych decyzji.

W ugruntowanym już orzecznictwie sądowym przyjęto jednak, że spoczywający na organach obowiązek zbierania materiału dowodowego nie jest nieograniczony i również sami podatnicy powinni brać czynny udział w tym postępowaniu i samodzielnie przedstawiać dowody mogące potwierdzić prawidłowość ich działań. Przykładowo, w wyroku z dnia 7 września 2011 roku, sygn. akt I SA/Kr 280/11 WSA w Krakowie uznał, że „wyrażona w art. 122 Ordynacji podatkowej zasada prawdy obiektywnej zobowiązująca organy podatkowe do podejmowania wszelkich działań w celu dokładnego wyjaśnienia sprawy, nie zwalnia podatnika z obowiązku aktywności i nie oznacza, że ciężar ten obciąża tylko organy podatkowe.” W wyroku WSA w Warszawie z dnia 8 marca 2011 roku, sygn. akt III SA/Wa 839/10 uznano z kolei, że „obowiązek podejmowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, nie może oznaczać obciążenia organu nieograniczonym obowiązkiem poszukiwania faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.”

Prezentowany wyrok potwierdza powyższe stanowisko. W efekcie, w toku postępowania podatkowego podatnicy powinni zdawać sobie sprawę z faktu, iż co prawda główny obowiązek dowodzenia spoczywa na organach podatkowych, lecz aktywność podatnika – szczególnie w zakresie potwierdzenia korzystnych dla niego okoliczności – jest często niezbędna.