Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
We wniosku o wydanie interpretacji podatnik wskazał, że zawarł umowę, która okazała się być obarczona wadą powodującą jej nieważność. W efekcie nieważności kontrahent podatnika poniósł szkodę, której naprawienia żąda. Podatnik zapytał, czy zapłacone przez niego w opisanej sytuacji odszkodowanie będzie stanowiło koszt uzyskania przychodów. W ocenie podatnika odpowiedź na to pytanie jest twierdząca.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Wyjaśnił, że wypłata odszkodowania nie spełnia przesłanki poniesienia wydatku w celu osiągnięcia przychodu, a zatem odszkodowanie takie nie może stanowić kosztu podatkowego. W ocenie organu podatnik nie wykazał także, aby wypłata odszkodowania miała związek z osiągnięciem przez niego jakiegokolwiek przychodu.

WSA w Warszawie podzielił pogląd prezentowany przez Ministra Finansów. Stwierdził, że przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów każdy wydatek – poza wyraźnie wskazanymi w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. – wymaga indywidualnej oceny pod kątem bezpośredniego lub pośredniego związku z przychodem i racjonalnością działania dla osiągnięcia tego przychodu. Zdaniem Sądu odszkodowanie opisane przez podatnika nie zostało wyłączone z kategorii kosztów uzyskania przychodów na podstawie przepisów zawartych w art. 16 u.p.d.o.p. a zatem dla jego kwalifikacji konieczne jest dokonanie oceny, czy spełnia ono przesłanki określone w art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. warunkujące zaliczenie go do kosztów podatkowych. W tym zakresie natomiast podatnik nie wykazał, aby odszkodowanie miało związek z przychodami, czy też zachowaniem lub zabezpieczeniem ich źródła. Związku takiego nie stanowi w szczególności zapobieżenie wystąpieniu potencjalnej straty związanej z przyszłymi, ewentualnymi roszczeniami formułowanymi przez poszkodowanego kontrahenta.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów każdy wydatek – poza wyraźnie wskazanymi w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. – wymaga indywidualnej oceny pod kątem bezpośredniego lub pośredniego związku z przychodem i racjonalnością działania dla osiągnięcia tego przychodu.”

Komentarz
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 u.p.d.o.p. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Jednolite orzecznictwo sądowe na gruncie tego przepisu potwierdza, że wskazane w nim wyłączenie określonych wydatków z kosztów uzyskania przychodów ma zastosowanie wyłącznie do enumeratywnie wyszczególnionych w nim rodzajów kar umownych i odszkodowań. Wszelkie inne kary i odszkodowania, wypłacane z innych tytułów, nie podlegają powyższej regulacji.

Powyższe nie oznacza jednak, iż odszkodowania nie objęte zakresem art. 16 ust. 1 pkt 22 u.p.d.o.p. automatycznie mogą być kwalifikowane przez podatników jako koszty uzyskania przychodów. Należy bowiem pamiętać, iż każdy wydatek zaliczany w koszty uzyskania przychodów powinien spełniać warunki wymienione w art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., tj. być poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Warunek ten muszą także spełniać wypłacone kary umowne i odszkodowania (por. m.in. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 21 marca 2012 roku, sygn. akt I SA/Gl 904/11, wyrok NSA z dnia 17 stycznia 2012 roku, sygn. akt II FSK 1365/10).

W prezentowanym wyroku WSA w Warszawie potwierdził, iż podatnik powinien być w stanie wykazać, że wypłacone przez niego odszkodowanie ma związek z osiąganymi przychodami. Jeżeli nie jest w stanie tego uczynić powinien liczyć się z ryzykiem, że w przypadku kontroli podatkowej organy podatkowe zakwestionują prawidłowość zaliczenia tego wydatku do kosztów uzyskania przychodów.