Przychód ze sprzedaży nieruchomości, która jest u podatnika środkiem trwałym, stanowi cena określona w umowie pomiędzy sprzedającym a nabywcą. W praktyce istotne jest ustalanie momentu, w którym zbywca nieruchomości powinien rozpoznać przychód podatkowy z tytułu sprzedaży. Zgodnie z art. 12 ust. 3a ustawy o PDOP za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub częściowego bądź całkowitego wykonania usługi, nie później jednak niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpiło wcześniej.
Zdarza się jednak, że po zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży nabywca uiszcza na rzecz sprzedawcy zaliczkę na poczet należności z tytułu nabycia nieruchomości. W takim wypadku, również wówczas, gdy kwota zaliczki (bądź suma kilku zaliczek wpłaconych na rzecz zbywcy) jest bliska bądź równa cenie ustalonej przez strony w umowie przedwstępnej, nie ma podstaw do rozpoznania po stronie zbywcy przychodu z tytułu sprzedaży nieruchomości.
Należy przypomnieć, że wszelkie pobrane wpłaty lub zarachowane należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, nie stanowią dla podatnika przychodu podatkowego. Należy pamiętać, że zapłata zaliczki nie musi oznaczać uzyskania przez zbywcę definitywnego przysporzenia majątkowego. W praktyce zdarza się bowiem, że wpłacone zaliczki podlegają zwrotowi. Brak cechy „trwałości” przysporzenia z tytułu zaliczki nie pozwala uznać ich za przychód w rozumieniu ustawy o PDOP w momencie jej zapłaty.
Podstawą do rozpoznania po stronie zbywcy przychodu z tytułu sprzedaży nieruchomości nie powinno być również podpisanie protokołu zdawczo-odbiorczego, następujące zazwyczaj po zawarciu umowy przedwstępnej sprzedaży, a przed podpisaniem umowy przyrzeczonej przenoszącej własność nieruchomości na nabywcę. Podobnie jak zapłata zaliczki tak i podpisanie protokołu zdawczo-odbiorczego nie wyklucza odstąpienia od umowy przedwstępnej przez którąkolwiek ze stron jeszcze przed sporządzeniem aktu notarialnego. Konsekwentnie należałoby przyjąć, że dopiero zawarcie przyrzeczonej umowy sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego jest momentem właściwym dla rozpoznania przychodu podatkowego po stronie zbywcy nieruchomości.
Należy podkreślić jednak, że w niektórych przypadkach już podpisanie protokołu zdawczo-odbiorczego może zostać uznane przez organy podatkowe za moment „wydania rzeczy” uzasadniający rozpoznanie przychodu podatkowego. Sytuacja taka może mieć miejsce w tych przypadkach, gdy moment sporządzenia aktu notarialnego będzie znacznie odsunięty w czasie w stosunku do dnia faktycznego wydania nieruchomości na rzecz nabywcy.
