Kwestia dotycząca ewentualnego powstania przychodu po stronie pracownika w przypadku gdy podczas podróży służbowej zostanie mu zapewnione wyżywienie w kwocie wyższej niż kwota diety od wielu lat budziła liczne kontrowersje.
Organy podatkowe stały w tym zakresie na praktycznie jednolitym stanowisku, zgodnie z którym, po stronie pracownika powinien powstać przychód podatkowy, niepodlegający zwolnieniu z PIT w zakresie należności z podróży służbowej (art. 21 ust. 1 pkt 16 PIT).
Sądy administracyjne w większości swoich orzeczeń wyrażały natomiast poglądy odmienne, wskazując, że zapewnienie pracownikowi wyżywienia nawet przekraczającego kwotę diety powinno być kwalifikowane jako należność podlegająca zwolnieniu z PIT w ramach podróży służbowej.
Niestety ostatnie orzeczenie Naczelnego Sadu Administracyjnego podważa prezentowaną do tej pory linię orzeczniczą, wskazując na prawidłowość pro fiskalnego podejścia organów podatkowych .
Naczelny Sąd Administracyjny w swoim wyroku z dnia 11 września 2015 r. o sygnaturze akt II FSK 1516/13 uznał, iż zatem, skoro koszty wyżywienia w czasie podróży służbowej zamykają się w pojęciu diety i jednocześnie, co istotne, dieta ma służyć pokryciu zwiększonych kosztów wyżywienia a nie pełnych kosztów wyżywienia w czasie podróży służbowej to nie można przyjąć, że te same rodzajowo wydatki (koszty wyżywienia) za czas odbywania podróży służbowej mogą mieścić się także w pojęciu innych należności. Prowadziłoby to bowiem do wniosku, że koszty wyżywienia w czasie podróży służbowej mogą być rozliczane w ramach diety albo według faktycznie poniesionych kosztów jako inne niezbędne, udokumentowane wydatki. Przepisy rozważanych w sprawie rozporządzeń, nie dają w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego dostatecznych podstaw dla przyjęcia takiej tezy.
Wobec powyższego słusznie uznał organ interpretacyjny, że w zakresie zwrotu kosztów wyżywienie za czas podróży służbowej wolna od podatku dochodowego jest tylko równowartość diety określonej w przepisach dotyczących podróży służbowych.
Co do rozumienia innych udokumentowanych wydatków za czas podróży służbowej to w stanie prawnym obowiązującym przed 29 stycznia 2013 r. brak było normatywnej definicji tego pojęcia. Nie oznacza to jednak, że w pojęciu tym mogły się mieścić te wydatki, które zostały sklasyfikowane w innej kategorii – diety jako koszty wyżywienia. Warto tutaj także odnotować, aczkolwiek w stanie prawnym istotnym dla ocenianej interpretacji indywidulanej nie ma to przesądzającego znaczenia, że w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikom zatrudnionym w państwowej lub samorządowej jednostce budżetowej z tytułu podróży służbowej, w § 4 ust. 2 definiuje się inne niezbędne udokumentowane wydatki jako: opłaty za bagaż, przejazd drogami płatnymi i autostradami, postój w strefie płatnego parkowania, miejsca parkingowe oraz inne niezbędne wydatki wiążące się bezpośrednio z odbywaniem podróży krajowej lub podróży zagranicznej. Wyliczenie ma charakter otwarty (oraz inne niezbędne wydatki) jednak egzemplifikacja wyklucza z zakresu tego pojęcia wydatki na wyżywienie.
W kontekście analizowanego zagadnienia prawnego należy zauważyć i odnotować pogląd wyrażony w wyroku Trybunału Konstytucyjnego definiujący kryteria uznania świadczenia ponoszonego na rzecz pracownika jako nieodpłatnego świadczenia (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13. OTK-A 2014/7/69, Dz.U.2014/947) Otóż, zdaniem Trybunału, przeprowadzona analiza pozwala na określenie cech istotnych kategorii „innych nieodpłatnych świadczeń” jako przychodu w rozumieniu art. 12 ust. 1 i art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. Należy przyjąć, że za przychód pracownika mogą być uznane świadczenia, które: – po pierwsze, zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie), – po drugie, zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść, – po trzecie, korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).
Pokrycie (zwrot) pełnych kosztów wyżywienia w czasie podróży służbowej jest wydatkiem poniesionym w interesie pracownika i to jemu przynosi wymierną korzyść. Wszelako wydatki dotyczące wyżywienia pracownik musi ponosić niezależnie od tego czy odbywa podróż służbową czy też nie, wydatki takie musi ponosić także nie świadcząc w danej chwili pracy. Zwrotowi podlegają tylko „zwiększone koszty wyżywienia” i to świadczenie jako integralnie związane z podróżą służbową podlega zwolnieniu od podatku dochodowego.\\
W tym miejscu, należy jednak podkreślić, że pomimo negatywnego poglądu wyrażonego przez NSA, sądy administracyjne dalej wydają orzeczenia korzystne dla pracodawców i pracowników.
Konsekwentnie zasadne jest wskazanie, że kwestia związana z ewentualnym powstaniem przychodu po stronie pracownika w przypadku, gdy wartość wyżywienia w podróży służbowej przekroczy kwotę diety, będzie prowadzić do dalszych sporów podatników z organami podatkowymi. Niemniej jednak, nawet pomimo niekorzystnego orzeczenia NSA, wskazać należy, że zdecydowana większość sądów administracyjnych wyraża poglądy korzystne dla podatników, a co za tym idzie, szanse na wygranie sporu z organem podatkowym są jak najbardziej realne.
