Powyższe uprawnienie posiadacza rzeczy jest nazywane prawem zatrzymania lub prawem retencji (ius retentionis). Wykonywane jest poprzez kształtujące oświadczenie uprawnionego złożone wierzycielowi w dowolnej formie. Uprawnienie do zatrzymania nie przysługuje jeżeli obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych.

Kodeks postępowania cywilnego przewiduje dwa inne przypadki, w których dłużnikowi przysługuje prawo zatrzymania. Są to:

1. prawo wynajmującego do sprzeciwienia się usunięciu rzeczy najemcy, które stanowią przedmiot zastawu zabezpieczającego czynsz oraz świadczenia dodatkowe (art. 670 k.c.)
2. prawo zatrzymania stron, które mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych (ar. 496k.c.)

Od prawa zatrzymania należy natomiast odróżnić prawo powstrzymania się od spełnienia świadczenia, przysługujące stronie, która ma wykonać świadczenie wzajemne jednoczesne (art. 488 § 2 k.c..)

Przez zatrzymanie świadczenia w oparciu o art. 461 k.c. dłużnik wywiera nacisk na wierzyciela, aby ten spełnił swoje zobowiązanie. Prawo to jest traktowane jako rodzaj dozwolonej samopomocy, w wyniku której dłużnik uzyskuje narzędzie psychicznego oddziaływania na wierzyciela w kierunku wykonania lub przynajmniej zabezpieczenia zobowiązania wzajemnego (T. Wiśniewski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. I, 2007, s. 583). Jest to prawo o charakterze względnym, co oznacza iż jest ono skuteczne jedynie pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem. Jest to również prawo akcesoryjne, ściśle związane z istnieniem niezabezpieczonej wierzytelności przysługującej posiadaczowi przeciwko osobie która domaga się zwrotu rzeczy. Prawo zatrzymania nie przysługuje natomiast jeżeli zobowiązanym do zwrotu nakładów nie jest osoba domagająca się wydania rzeczy.

Zgodnie ze stanowiskiem dominującym w doktrynie nakłady na rzecz stanowią wszelkiego rodzaju wydatki poniesione na rzecz. Przybierają one różną postać. Należą tu przede wszystkim nakłady przybierające postać widocznych ulepszeń w postaci wzniesienia budynku lub innego urządzenia, dokonanej przebudowy, instalacji urządzeń domowych, zasadzenia drzew, obsiania pola itp. (…). Do nakładów zalicza się również wydatki na remonty i konserwacje rzeczy. Wreszcie do nakładów trzeba zaliczyć wydatki na świadczenia publiczne oraz ubezpieczenie rzeczy (por. E. Gniewek Komentarz do art. 226 k.c.). Dla zasadności prawa zatrzymania nie ma znaczenia relacja wartości poczynionych nakładów (lub wyrządzonej szkody) do wartości zatrzymanej rzeczy. Teoretycznie można byłoby przyjąć, że im większa dysproporcja pomiędzy tymi wartościami tym prawo zatrzymania powinno być skuteczniejsze.
Prawo retencji nie obejmuje prawa do korzystania z rzeczy. Jednakże jeżeli rzecz zatrzymana przynosi pożytki retencjonalista powinien je pobierać i zaliczać na poczet zabezpieczonej wierzytelności. Zatrzymujący ma także obowiązek roztoczenia nad rzeczą pieczy w taki sposób jaki wynika z właściwości rzeczy oraz ciąży na nim obowiązek zwrotu rzeczy w stanie nie pogorszonym.