Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
We wniosku o udzielenie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego podatnik wniósł o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów opłat notarialnych oraz podatku od czynności cywilnoprawnych poniesionych w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki. W ocenie podatnika taka możliwość istnieje.

Stanowisko powyższe zostało podzielone przez sąd pierwszej instancji, który uznał, że poniesione przez podatnika wydatki związane z podwyższeniem kapitału zakładowego nie mogą być łączone tylko i wyłącznie z podwyższeniem kapitału, lecz pozostają w związku z funkcjonowaniem podatnika jako całości i zapewnieniem mu przyszłego źródła przychodów. Przychodami, z którymi wiążą się poniesione w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego wydatki nie są kwoty przekazane na ten kapitał, lecz przychody uzyskiwane z działalności gospodarczej finansowanej tym kapitałem. W konsekwencji powyższe wydatki powinny zostać zaliczone w koszty podatkowe na podstawie art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.

Pogląd sądu pierwszej instancji nie znalazł jednakże akceptacji Naczelnego Sądu Administracyjnego. W jego ocenie przychody otrzymane na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego – zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p. – nie stanowią podstawy do ustalenia dochodu podatnika podlegającego opodatkowaniu. Przychody takie są neutralne zarówno z podatkowego jak i z ekonomicznego punktu widzenia, nie stanowiąc w rzeczywistości dochodu podmiotu gospodarczego. Sąd podkreślił, że celem przekazania środków na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego jest zapewnienie zgromadzenia środków niezbędnych dla funkcjonowania podatnika, nie zaś generowanie dochodu. W konsekwencji skoro przychody związane z podwyższeniem kapitału zakładowego nie stanowią przychodów podatkowych, to wydatków związanych z takim przysporzeniem nie można uznać za koszty uzyskania przychodów.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Nie stanowią kosztów uzyskania przychodów wydatki związane z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki takie jak opłaty notarialne oraz kwoty uiszczonego podatku od czynności cywilnoprawnych.”

Komentarz
Pogląd o braku możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów opłat notarialnych oraz podatku od czynności cywilnoprawnych związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego niewątpliwie nie jest korzystny dla podatników. Niestety znajduje on akceptację również wśród innych składów orzekających NSA oraz niektórych wojewódzkich sądów administracyjnych. W podobnym tonie NSA wypowiedział się m.in. w wyroku z dnia 26 listopada 2009 r. sygn. akt II FSK 1016/08, tak też orzekł WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 9 listopada 2009 r. sygn. akt I SA/Gl 341/09.

Należy podkreślić, iż pomimo jednolitego orzecznictwa NSA w powyższym zakresie, część wojewódzkich sądów administracyjnych – w wielu przypadkach w jawnej opozycji do poglądów prezentowanych przez Naczelny Sąd Administracyjny – wydaje wyroki korzystne dla podatników (tak np. WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 1 grudnia 2009 r. sygn. akt I SA/Go 407/09). Istnieje jednak znaczne ryzyko, iż takie orzeczenia sądów pierwszej instancji zostaną następnie uchylone przez NSA (ostatnio choćby wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 czerwca 2008 r. sygn. akt III SA/Wa 546/08 uchylony wyrokiem NSA z dnia 26 stycznia 2010 r. sygn. akt II FSK 1444/08).

Opisane wyżej stanowisko NSA potwierdza poglądy prezentowane przez organy skarbowe. Jednolicie przyjmują one bowiem, iż koszty związane z podniesieniem kapitału zakładowego nie mogą zostać przez podatnika zakwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów. Dla przykładu można tutaj wskazać interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia 6 lipca 2009 r. nr IBPBI/2/423-435/09/PP.

Prawidłowość rozstrzygnięcia podjętego przez NSA w prezentowanym wyroku może budzić pewne wątpliwości. Sąd pominął bowiem, iż podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie jest dla niej celem samym w sobie, lecz ma za zadanie umożliwienie poczynienia określonych inwestycji w celu generowania przyszłych przychodów. To właśnie związek z tymi przyszłymi przychodami może stanowić podstawę uznania, iż koszty związane z podwyższeniem kapitału zakładowego mogą zostać zakwalifikowanie do kosztów podatkowych na podstawie art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.

Zakładając, iż stanowisko NSA zaprezentowane w omawianym orzeczeniu zostanie trwale zaakceptowane w orzecznictwie, podatnicy, którzy zakwalifikowali koszty opłat notarialnych oraz podatku od czynności cywilnoprawnych do kosztów uzyskania przychodów będą zmuszeni do skorygowania swoich rozliczeń. W przeciwnym wypadku będą musieli liczyć się z ryzykiem zakwestionowania tych rozliczeń przez organy podatkowe. Co prawda – jak wskazano wcześniej – w przypadku wszczęcia przed podatnika sporu sądowego może on liczyć na korzystne rozstrzygnięcie WSA, jednakże jeżeli sprawa ostatecznie zostanie przekazana do rozpatrzenia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu najprawdopodobniej takie korzystne dla podatnika orzeczenie sądu pierwszej instancji zostanie uchylone.

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)